اگر مرد توانایی پرداخت نفقه را نداشته باشد

وقتی پای نفقه به میان میاد و مردی واقعاً توانایی مالی برای پرداخت اون رو نداره، اوضاع می تونه پیچیده بشه و هر دو طرف یعنی زن و مرد با سوالات زیادی روبرو میشن. تو این شرایط، قانون راهکارهای خاصی رو پیش بینی کرده که دونستن اون ها برای همه لازمه.

توی زندگی مشترک، مسائل مالی همیشه یکی از چالش های اصلی بوده و هست. وقتی حرف از نفقه میشه، خیلی ها فقط یاد پرداخت های ماهانه و تعهدات مرد می افتن. اما واقعیت اینه که گاهی اوقات، زندگی اونقدر بالا و پایین داره که مرد از پس پرداخت نفقه برنمیاد. اینجا دیگه بحث نخواستن نیست، بحث نتوانستنه. اینجاست که داستان فرق می کنه و قانون برای اینجور مواقع، راهکارهای حقوقی مشخصی داره که هم حقوق زن رو حفظ می کنه و هم به مرد اجازه میده وضعیت خودش رو روشن کنه. قراره تو این مقاله، صفر تا صد این موضوع رو باهم بررسی کنیم و ببینیم اگه مردی واقعاً توانایی پرداخت نفقه رو نداشت، چه سرنوشتی در انتظارش هست، زن و بچه هاش چه حقوقی دارن و چطور میشه این عدم توانایی رو از نظر قانونی ثابت کرد. پس اگه شما هم تو این وضعیت هستید یا فقط می خواید اطلاعات حقوقی تون رو کامل کنید، با ما همراه باشید.

نفقه چیه اصلا؟ بیایید یه مرور کنیم!

قبل از اینکه بریم سراغ بحث اصلی، لازمه یه یادآوری کوچیک کنیم که اصلاً نفقه چیه و از نظر قانون چه چیزهایی رو شامل میشه. شاید خیلی ها فکر کنن نفقه فقط پولیه که هر ماه باید به حساب زن واریز بشه، اما داستان پیچیده تر از این حرفاست.

نفقه از نگاه قانون: چی شاملش میشه؟

ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی به وضوح گفته که نفقه یعنی تمام نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن. این یعنی چی؟ یعنی خوراک، پوشاک، مسکن، لوازم خونه، هزینه های بهداشتی و درمانی و حتی اگه زن عادت به خدمتکار داشته باشه یا به خاطر بیماری و نقص عضو بهش احتیاج پیدا کنه، هزینه خدمتکار هم جزء نفقه محسوب میشه. نکته مهم اینجاست که همه این ها باید مطابق با شأن و جایگاه اجتماعی و خانوادگی زن باشه، نه توانایی مالی مرد.

شرط اصلی نفقه زن: عقد دائم و تمکین (اینا رو حواستون باشه!)

قانون میگه نفقه فقط به زنی تعلق می گیره که تو عقد دائم مرد باشه. اگه عقد موقت یا همون صیغه باشه، نفقه به عهده مرد نیست، مگر اینکه موقع عقد توافق کرده باشن. یه شرط خیلی مهم دیگه هم وجود داره: زن باید از شوهرش تمکین کنه. تمکین یعنی چی؟ یعنی نیازهای متعارف زناشویی رو برآورده کنه و مثلاً تو خونه شوهرش زندگی کنه. البته اگه موندن تو خونه شوهر برای زن خطر جسمی یا روحی داشته باشه، زن می تونه بدون تمکین هم نفقه بگیره.

نفقه بچه ها و بقیه نزدیکان: یه تفاوت کوچیک ولی مهم

نفقه فقط برای زن نیست؛ بچه ها و بعضی از خویشاوندان (که تو قانون بهشون میگن اقارب) هم نفقه دارن. اما یه تفاوت مهم بین نفقه زن و نفقه اقارب وجود داره. تو نفقه زن، همونطور که گفتیم، ملاک «وضعیت زن» هست، نه «توانایی مالی مرد». یعنی اگه مرد خیلی پولدار باشه یا خیلی بی پول، باز هم باید نفقه ای در حد شأن زن بده. اما تو نفقه اقارب (مثل بچه ها یا پدر و مادر)، ملاک «توانایی مالی نفقه دهنده» هست. یعنی اگه کسی پول نداشته باشه، ازش نمی تونن طلب نفقه اقارب کنن.

تو نفقه زن، توانایی مالی مرد ملاک تعیین میزان نفقه نیست، اما تو مرحله اجرای حکم پرداخت و مجازات ها، نقش خیلی مهمی داره.

«نداشتن توانایی پرداخت نفقه» یعنی چی؟ (همون اعسار خودمون)

حالا که نفقه رو شناختیم، بیایید ببینیم وقتی مردی میگه «پول ندارم»، از نظر قانون این حرف چقدر اعتبار داره و منظور دقیقش چیه. اصطلاح حقوقی این وضعیت «اعسار» هست.

اعسار چی هست و با ورشکستگی چه فرقی داره؟ (یه توضیح خودمونی)

اعسار یعنی اینکه یه نفر، چه به خاطر نداشتن مال و دارایی و چه به خاطر نداشتن درآمد، نتونه بدهی هاش رو پرداخت کنه. این وضعیت با ورشکستگی فرق داره. ورشکستگی بیشتر برای تجار و شرکت ها پیش میاد و قواعد پیچیده تری داره. ولی اعسار برای همه افراد عادی هم می تونه اتفاق بیفته و یعنی طرف دستش خالیه و از پس خرج و مخارجش برنمیاد.

کی میشه گفت یه مرد معسره؟ (قاضی به چی نگاه می کنه؟)

اینکه یه مرد واقعاً معسر هست یا نه، چیزی نیست که با یه حرف ثابت بشه؛ باید تو دادگاه ثابتش کنه. ملاک های اصلی دادگاه برای تشخیص اعسار اینهاست:

• نداشتن دارایی کافی: یعنی هیچ مال و اموالی نداشته باشه که بشه ازش نفقه رو برداشت. مثلاً خونه، ماشین، زمین یا حتی سپرده بانکی قابل توقیف.
• عدم دسترسی به اموال: ممکنه مال داشته باشه اما دسترسی بهش آسون نباشه یا مثلاً توقیف شده باشه.
• عدم درآمد کافی: اگه شغلی داره، درآمدش اونقدر کم باشه که حتی کفاف زندگی عادی خودش رو هم نده، چه برسه به نفقه همسر و فرزندان.

خلاصه اینکه قاضی دقیقاً بررسی می کنه که آیا مرد به صورت واقعی توانایی مالی نداره یا فقط داره بهونه میاره. این بررسی ها شامل چک کردن لیست اموال، گردش حساب بانکی، وضعیت شغلی و درآمدی و حتی شهادت شهود میشه.

چطور ثابت کنیم که پول نداریم؟ (دادخواست اعسار)

اگه مردی واقعاً از پس پرداخت نفقه برنمیاد و می خواد از نظر قانونی وضعیتش رو روشن کنه، باید دادخواست اعسار از پرداخت نفقه رو به دادگاه بده. این کار مراحل خاص خودش رو داره.

باید حتماً دادخواست اعسار بدیم؟ (بله، تنها راه قانونیه)

بله، برای اینکه از تبعات قانونی عدم پرداخت نفقه (مثل حکم جلب یا زندان) در امان بمونید و دادگاه هم شما رو به عنوان معسر به رسمیت بشناسه، چاره ای جز ارائه دادخواست اعسار نیست. صرفاً اینکه شما بگید پول ندارید، کافی نیست و قانون بهش توجهی نمی کنه.

مراحلش چطوریه؟ (قدم به قدم و ساده)

فرایندش اینجوریه:

1. تنظیم دادخواست: باید یه دادخواست به نام دادخواست اعسار از پرداخت نفقه بنویسید و توش توضیح بدید که چرا توانایی پرداخت رو ندارید.
2. جمع آوری مدارک: هر مدرکی که نشون بده شما بی پولید، لازمه.
3. ثبت دادخواست: دادخواست رو از طریق دفاتر خدمات قضایی الکترونیک ثبت می کنید.
4. رسیدگی در دادگاه: دادگاه شما رو صدا می کنه و مدارک و شهودتون رو بررسی می کنه.
5. صدور حکم: اگه اعسارتون ثابت بشه، دادگاه حکم اعسار رو صادر می کنه.

مدارک و شواهد لازم برای اثبات اعسار (یه لیست کاربردی)

برای اثبات اعسار، باید حسابی دستتون پر باشه و مدارک قوی ارائه بدید:

• استشهادیه: حداقل چهار نفر از افرادی که از وضعیت مالی شما مطلع هستن (مثلاً همسایه ها، همکاران، آشنایان) باید شهادت بدن که شما توانایی مالی ندارید. این شهادتنامه باید تو دفتر اسناد رسمی گواهی امضا بشه.
• لیست اموال: باید یه لیست کامل از تمام اموال منقول و غیرمنقولتون (هرچی که دارید، حتی اگه یه دوچرخه باشه!) ارائه بدید. اگه چیزی ندارید، باید اعلام کنید.
• گردش حساب بانکی: پرینت گردش حساب های بانکی شما برای حداقل شش ماه اخیر، نشون میده که چقدر پول به حسابتون اومده و رفته.
• گواهی عدم پرداخت حقوق: اگه کارمندید، گواهی از محل کارتون که حقوق کمی می گیرید یا اصلاً حقوقی ندارید. اگه بیکارید، مدارک مرتبط.
• سایر بدهی ها: اگه بدهی های دیگه ای دارید (مثل قسط بانکی، اجاره و…)، مدارکشون رو ارائه بدید.

نقش شاهدها: چرا مهمن؟

شهود اینجا نقش خیلی پررنگی دارن. شهادت حداقل چهار نفر که از وضعیت زندگی و مالی شما خبر دارن و می تونن جلوی قاضی قسم بخورن، می تونه کمک زیادی به اثبات اعسار شما بکنه. پس حتماً دنبال افرادی باشید که از نزدیک وضعیت شما رو می دونن و حاضرن شهادت بدن.

حالا تکلیف زن تو این وضعیت چی میشه؟ (حقوق شما چیست؟)

خب، تا اینجا در مورد مردی که توانایی پرداخت نفقه رو نداره صحبت کردیم. حالا بریم ببینیم تو این شرایط، حقوق زن چی میشه و اون چه کارهایی می تونه انجام بده. این بخش برای خانم هایی که با این مشکل روبرو شدن، خیلی مهمه.

مطالبه نفقه معوقه: آیا نفقه گذشته قابل مطالبه است؟

قانون میگه زن می تونه نفقه گذشته خودش رو تا هر زمانی که پرداخت نشده باشه، از مرد طلب کنه. این با نفقه اقارب فرق داره که فقط میشه نفقه آینده رو طلب کرد. اما اگه مرد اعسارش ثابت بشه، تکلیف نفقه گذشته چی میشه؟ اینجا داستان کمی پیچیده میشه. اگه مرد واقعاً معسر باشه، یعنی هیچی برای پرداخت نداره، دادگاه نمی تونه حکم به پرداخت بدهی ای بده که مرد هیچ جوره از پسش برنمیاد. تو این شرایط، معمولاً قاضی مهلت هایی رو برای پرداخت نفقه گذشته در نظر می گیره یا اینکه حکم به تقسیط اون میده. یعنی مرد به جای اینکه همه رو یکجا بده، کم کم و قسطی پرداخت می کنه. در هر صورت، حق نفقه گذشته زن از بین نمیره، فقط نحوه دریافتش تغییر می کنه.

مطالبه نفقه آینده: تعیین تکلیف نفقه آینده پس از اثبات اعسار

اگه اعسار مرد برای نفقه گذشته ثابت بشه، تکلیف نفقه آینده چیست؟ دادگاه با توجه به وضعیت مالی مرد، می تونه مبلغ نفقه رو تعدیل کنه یا برای پرداخت اون زمان بندی مشخصی بذاره. مثلاً اگه مرد شغل موقتی پیدا کرد، بخشی از درآمدش به نفقه اختصاص پیدا کنه. هدف اینه که هم زندگی مرد مختل نشه و هم زن بی نفقه نمونه. اینجاست که مشاوره با وکیل و پیگیری دقیق قانونی خیلی مهم میشه.

عسر و حرج زن و حق طلاق:

عسر و حرج یعنی چی؟ (یه تعریف ساده)

عسر و حرج یعنی «سختی و مشقت غیر قابل تحمل». تو قانون ما، اگه زندگی برای زن اونقدر سخت و غیرقابل تحمل بشه که ادامه دادن اون منطقی نباشه، زن می تونه درخواست طلاق بده. این سختی می تونه از هر چیزی باشه؛ از بدرفتاری شوهر گرفته تا مشکلات مالی.

چطوری نفقه ندادن (حتی به خاطر بی پولی) باعث عسر و حرج میشه؟

یکی از مهم ترین دلایلی که زن می تونه به خاطرش درخواست طلاق از نوع عسر و حرج بده، همین عدم پرداخت نفقه ست. فرقی هم نمی کنه که مرد عمداً نفقه نمیده یا واقعاً پول نداره. مهم اینه که نفقه پرداخت نمیشه و زن در مضیقه قرار می گیره. وقتی نیازهای اولیه زندگی (خوراک، پوشاک، مسکن) تأمین نشه، زندگی برای زن به شدت سخت و غیرقابل تحمل میشه. همین موضوع، دلیلی قوی برای اثبات عسر و حرج هست.

چطوری میشه به خاطر عسر و حرج طلاق گرفت؟ (مراحلش)

برای درخواست طلاق به دلیل عسر و حرج ناشی از عدم پرداخت نفقه، زن باید:

1. ابتدا دادخواست مطالبه نفقه بده و حکم قطعی برای دریافت نفقه بگیره.
2. اگه مرد باز هم نفقه رو پرداخت نکرد (چه به خاطر نداشتن پول، چه به خاطر نخواستن)، زن می تونه دادخواست طلاق به دلیل عسر و حرج بده.
3. تو دادگاه باید اثبات بشه که عدم پرداخت نفقه، واقعاً زندگی رو برای زن سخت و غیرقابل تحمل کرده. مدارکی مثل شهادت شهود، صورت جلسات دادگاه های قبلی نفقه، و حتی گزارش مددکار اجتماعی می تونه کمک کننده باشه.

حواستون باشه: حتی اگه مرد نتونست اعسارش رو تو دادگاه ثابت کنه و معلوم شد که فقط قصد پرداخت نداره، زن باز هم می تونه به دلیل عسر و حرج طلاق بگیره. این حق طلاق برای زن، حتی با اثبات ناتوانی مالی مرد، از بین نمیره. قانونگذار معتقده هیچ زنی نباید مجبور به تحمل سختی غیرقابل تحمل باشه.

اگه پول نداشته باشیم، زندان میریم؟ (ضمانت های اجرایی حقوقی و کیفری)

یکی از بزرگترین نگرانی های مردانی که توانایی پرداخت نفقه رو ندارن، اینه که آیا ممکنه به خاطر این موضوع زندانی بشن؟ بیایید ببینیم قانون چی میگه و چه تفاوت هایی بین عدم پرداخت عمدی و عدم توانایی واقعی وجود داره.

حالت حقوقی:

اولین کاری که زن برای گرفتن نفقه می تونه بکنه، شکایت حقوقی هست. تو این روش، دادگاه مرد رو مجبور به پرداخت نفقه می کنه و اگه مرد اموالی داشته باشه، اونا رو توقیف می کنه. اما اگه مرد واقعاً چیزی نداشته باشه چی؟

• امکان توقیف اموال (در صورت کشف اموال بعد از اعسار): اگه بعد از اینکه مرد ادعای اعسار کرد و حتی حکمی هم به نفعش صادر شد، زن بتونه ثابت کنه که مرد اموال جدیدی داره یا اموالی رو مخفی کرده، می تونه برای توقیف اون اموال اقدام کنه.
• صدور حکم جلب (فقط در صورت عدم اثبات اعسار و استطاعت مالی): این یه نکته خیلی مهم و حیاتیه. حکم جلب معمولاً زمانی صادر میشه که مرد با وجود توانایی مالی، از پرداخت نفقه خودداری کنه. اگه مرد بتونه اعسار خودش رو تو دادگاه ثابت کنه، دیگه حکم جلب برای نفقه صادر نمیشه. چون هدف از حکم جلب، وادار کردن فرد «توانا» به پرداخت هست، نه مجازات فرد «ناتوان».

حالت کیفری:

علاوه بر شکایت حقوقی، زن می تونه از طریق شکایت کیفری هم اقدام کنه. ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی و ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده، مجازات حبس رو برای مردانی که با وجود توانایی مالی، نفقه همسر و فرزندانشون رو پرداخت نمی کنن، در نظر گرفتن. مجازات حبس تعزیری درجه شش (سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس) برای این جرم پیش بینی شده.

یه نکته کلیدی اینجاست که در صورت اثبات اعسار مرد، مجازات حبس تعزیری (کیفری) منتفی میشه. یعنی اگه مردی واقعاً نشون بده که از پس پرداخت نفقه برنمیاد و دادگاه اعسارش رو تأیید کنه، دیگه به خاطر نفقه پرداخت نکردن به زندان نمیره. این همون تمایزیه که رقبا بهش به وضوح اشاره نکردن و دونستنش برای هر دو طرف خیلی مهمه.

نفقه بچه ها و بقیه نزدیکان: اونها چی میشن؟

خب، تا اینجا درباره نفقه زن صحبت کردیم. اما تکلیف نفقه بچه ها و بقیه نزدیکان (اقارب) تو شرایطی که پدر توانایی مالی نداره، چی میشه؟ این موضوع هم ظرافت های خاص خودش رو داره.

اولویت پرداخت نفقه (اول زن، بعد بچه ها)

قانون اولویت هایی رو برای پرداخت نفقه در نظر گرفته. اولویت اول با نفقه همسر دائمه. یعنی اگه مردی هم زن داشته باشه و هم فرزند، و پولش برای پرداخت هر دو کافی نباشه، اول باید نفقه زن رو بده و بعد اگه چیزی باقی موند، نفقه فرزندان رو پرداخت کنه. البته این موضوع در مورد پرداخت اجباری از طریق دادگاه صدق می کنه وگرنه در حالت عادی باید هر دو رو پرداخت کنه.

اگه بابا پول نداشت، کی باید نفقه بچه ها رو بده؟ (پدربزرگ، مادر و…)

یکی از تفاوت های مهم نفقه زن و نفقه فرزندان اینجاست که اگه پدر توانایی پرداخت نفقه فرزند رو نداشته باشه، مسئولیت پرداخت نفقه فرزند به عهده افراد دیگه قرار می گیره. این مسئولیت یه زنجیره مشخص داره:

1. جد پدری (پدربزرگ پدری): اگه پدر فوت کرده باشه یا توانایی مالی نداشته باشه، مسئولیت نفقه فرزند به عهده پدربزرگ پدری می افته.
2. مادر: اگه پدر و جد پدری هر دو نتونن نفقه بدن (فوت کرده باشن یا معسر باشن)، مسئولیت نفقه فرزند به عهده مادر میاد.
3. اجداد پدری و مادری: در مراحل بعدی، اگر هیچ کدام از افراد قبلی توانایی پرداخت رو نداشته باشن یا فوت کرده باشن، نوبت به اجداد مادری و پدری (مادربزرگ پدری، پدربزرگ مادری و…) می رسه. اگر چند نفر در یک درجه از این زنجیره باشن (مثلاً هم مادربزرگ پدری زنده باشه هم مادربزرگ مادری)، نفقه بین اونها تقسیم میشه.

این زنجیره مسئولیت نشون میده که قانون چقدر به حمایت از فرزندان اهمیت میده و نمی ذاره اونا به خاطر ناتوانی مالی پدر، بی نفقه بمونن. البته برای اینکه این افراد مجبور به پرداخت نفقه بشن، باید توانایی مالی خودشون اثبات بشه و همچنین فرزند، خودش توانایی تأمین معاشش رو نداشته باشه.

یه سری راهکار عملی و نکته های حقوقی (واسه اینکه سردرگم نشید)

حالا که با جنبه های قانونی این موضوع آشنا شدیم، بد نیست یه سری راهکار عملی و توصیه های حقوقی رو با هم مرور کنیم تا تو این شرایط خاص، هم زن و هم مرد بتونن تصمیمات درستی بگیرن و بهترین مسیر رو انتخاب کنن.

برای خانم ها: جمع آوری مدارک، مشاوره با وکیل، طرح دعوی حقوقی، پیگیری طلاق به دلیل عسر و حرج

اگه شما خانمی هستید که شوهرتون ادعای عدم توانایی در پرداخت نفقه رو داره یا واقعاً نمی تونه پرداخت کنه، این توصیه ها رو جدی بگیرید:

• مدارک جمع آوری کنید: هر مدرکی که نشون بده شوهرتون نفقه رو پرداخت نکرده (مثلاً پیامک ها، صورت حساب های بانکی، شهادت آشنایان). هرچه مدارک شما کامل تر باشه، مسیر قانونی هموارتره.
• با یک وکیل متخصص خانواده مشورت کنید: پرونده های نفقه و اعسار پیچیدگی های خاص خودشون رو دارن. یه وکیل خوب می تونه بهترین راهکار رو به شما نشون بده و از حقوق شما دفاع کنه.
• دعوی حقوقی مطالبه نفقه رو مطرح کنید: حتی اگه فکر می کنید شوهرتون واقعاً پول نداره، باز هم باید از طریق دادگاه مطالبه نفقه کنید تا اولاً حق و حقوق شما ثبت بشه و دوماً در صورت کشف اموال بعدی، بتونید نفقه رو بگیرید.
• گزینه طلاق به دلیل عسر و حرج رو بررسی کنید: همونطور که گفتیم، حتی اگه ناتوانی مالی مرد اثبات بشه، عدم پرداخت نفقه می تونه باعث عسر و حرج شما بشه و حق طلاق رو براتون ایجاد کنه. این حق رو دست کم نگیرید و با وکیلتون در موردش صحبت کنید.

برای آقایون: ارائه دادخواست اعسار، شفافیت مالی، ارائه مدارک مستدل، مشاوره حقوقی

اگه شما آقایی هستید که واقعاً از پس پرداخت نفقه برنمیاید، این توصیه ها رو جدی بگیرید:

• هرچه سریع تر دادخواست اعسار از پرداخت نفقه رو بدید: منتظر نمونید که کار به شکایت کیفری و حکم جلب برسه. پیش دستی کنید و وضعیت مالیتون رو از طریق قانونی روشن کنید.
• شفافیت مالی داشته باشید: لیست کاملی از اموال و دارایی های خودتون، بدهی ها و درآمدتون رو با صداقت به دادگاه ارائه بدید. هرگونه مخفی کاری فقط کار رو براتون سخت تر می کنه.
• مدارک مستدل و قوی ارائه کنید: پرینت حساب بانکی، گواهی اشتغال به کار با ذکر حقوق، لیست اموال (یا عدم اموال)، و از همه مهمتر، استشهادیه کتبی از افرادی که از وضعیت مالیتون باخبرن، خیلی مهمه.
• با یک وکیل متخصص مشورت کنید: وکیل می تونه به شما کمک کنه که دادخواست اعسار رو به درستی تنظیم کنید، مدارک لازم رو جمع آوری کنید و به بهترین شکل از خودتون تو دادگاه دفاع کنید تا اعسارتون ثابت بشه و از عواقب سنگین حقوقی و کیفری در امان بمونید.

اهمیت صلح و سازش و توافقات میان طرفین

گاهی اوقات، بهترین و کم دردسرترین راه، صلح و سازش هست. اگه هر دو طرف (زن و مرد) با هم صحبت کنن و بتونن به یک توافق منطقی برسن، خیلی از مشکلات حقوقی و فرسایش های دادگاه حل میشه. مثلاً ممکنه با یک مبلغ کمتر به صورت توافقی یا با یک زمان بندی خاص برای پرداخت موافقت کنن. این توافقات اگه به صورت رسمی و با حضور وکیل یا در دفتر اسناد رسمی ثبت بشه، اعتبار قانونی داره و برای هر دو طرف قابل اجراست.

نتیجه گیری

همونطور که دیدیم، وقتی مرد توانایی پرداخت نفقه رو نداره، داستان پیچیده تر از یه عدم پرداخت ساده ست. قانون ما برای این وضعیت، هم حقوق زن رو در نظر گرفته و هم راهکارهایی برای مرد معسر پیش بینی کرده. اینجا دیگه حرف از «نخواستن» نفقه نیست، بلکه «نتوانستن» مهمه و همین، تمایز اصلی پرونده های نفقه رو رقم می زنه.

برای زن، حتی اگه شوهر واقعاً بی پول باشه، حق دریافت نفقه گذشته و آینده محفوظه و اگه وضعیت اونقدر سخت بشه که زندگی غیرقابل تحمل باشه، حق طلاق به دلیل عسر و حرج وجود داره. از اون طرف، مردی که توانایی مالی نداره، با اثبات اعسارش می تونه خودش رو از مجازات های سنگین مثل حبس نجات بده و مهلت های مناسبی برای پرداخت دریافت کنه. نفقه فرزندان هم به دلیل اهمیتشون، حتی اگه پدر نتونه پرداخت کنه، به عهده بقیه خویشاوندان مثل پدربزرگ و مادر قرار می گیره.

اینجا، آگاهی از حقوق و تکالیف، مثل یک قطب نما عمل می کنه. مهم اینه که تو این مسیر پر از چالش، هر دو طرف آگاهانه قدم بردارن. بهترین و هوشمندانه ترین کار، مشاوره با یک وکیل متخصص خانواده ست تا بتونید با کمترین آسیب و نگرانی، این مراحل رو طی کنید و از حقوق قانونی خودتون دفاع کنید یا مسئولیت هاتون رو به درستی انجام بدید.