خلاصه کتاب سایکودرام و ابراز وجود در روان شناسی بالینی ( نویسنده اصغر لائی، کریم افشاری نیا )

کتاب «سایکودرام و ابراز وجود در روان شناسی بالینی» اثری از اصغر لائی و کریم افشاری نیا، به ما نشان می دهد که چطور با استفاده از دو ابزار قدرتمند، یعنی سایکودرام (نمایش درمانی) و مهارت ابراز وجود، می توانیم سلامت روان خودمان را تقویت کرده و زندگی بهتری داشته باشیم. این کتاب، پلی بین دنیای هیجان ها و واقعیت های زندگی روزمره ایجاد می کند تا بتوانیم احساسات مان را بهتر بشناسیم و جسورانه بیان کنیم.

تاحالا شده فکر کنید کاش می تونستید حرف دلتون رو راحت تر بزنید؟ یا تو جمعی، وقتی حق با شماست، نتونید از خودتون دفاع کنید؟ خب، این مشکل فقط برای شما نیست! خیلی از ماها با «ابراز وجود» و «بیان احساسات»مون چالش داریم. توی این مسیر پر پیچ و خم زندگی، گاهی لازمه یه دستی به سروگوش روانمون بکشیم و مهارت هایی یاد بگیریم که زندگیمون رو قشنگ تر کنه. کتابی که امروز می خوایم خلاصه اش رو با هم بخونیم، دقیقاً همین هدف رو دنبال می کنه: اینکه بهمون یاد بده چطور با سایکودرام، یعنی یه جور نمایش درمانی هیجان انگیز و کاربردی، یاد بگیریم چطور خودمون باشیم و حرفمون رو بزنیم. پس بیایید با هم غواصی کنیم توی دنیای این کتاب ارزشمند و ببینیم چی تو چنته داره.

مقدمه: چرا اصلاً سراغ این کتاب و این خلاصه برویم؟

توی دنیای پرشتاب امروز، خیلی وقت ها فراموش می کنیم که چقدر مهارت های ارتباطی و سلامت روان اهمیت داره. کتاب «سایکودرام و ابراز وجود در روان شناسی بالینی» یه نقشه راه خیلی خوبه برای کسایی که دنبال این هستند که خودشون رو بهتر بشناسن، حرف دلشون رو بزنن و در یک کلام، زندگیشون رو کنترل کنن. این کتاب، ابراز وجود رو نه تنها یه مهارت، بلکه یه ضرورت می دونه و سایکودرام رو هم به عنوان یه ابزار فوق العاده برای رسیدن به این هدف معرفی می کنه. فرقی نمی کنه دانشجو باشید، درمانگر باشید یا فقط یه آدم کنجکاو که دوست داره حال خودش رو خوب کنه؛ این خلاصه به شما کمک می کنه توی کمترین زمان ممکن، از شیره و چکیده این کتاب بهره مند بشید و با مفاهیم اصلیش آشنا بشید.

نگاهی به نویسندگان: اصغر لائی و کریم افشاری نیا

وقتی اسم دو تا نویسنده کنار هم میاد، میشه حدس زد که قراره با یه کار غنی و جامع روبرو بشیم. اصغر لائی و کریم افشاری نیا، دو متخصص و صاحب نظر در حوزه روانشناسی بالینی، دست به قلم شدن تا حاصل سال ها تجربه و دانششون رو در قالب این کتاب با ما به اشتراک بذارن. این همکاری نشون میده که چطور میشه دو دیدگاه مختلف رو با هم ترکیب کرد تا یه محصول علمی و کاربردی تحویل مخاطب داده بشه. هر کدوم از این عزیزان با پیشینه علمی و پژوهشی خودشون، به غنای این کتاب کمک کردن و باعث شدن تا مطالب ارائه شده، هم از نظر نظری محکم باشه و هم از نظر عملی، کارایی داشته باشه.

فصل اول: ضرورت توجه به ابراز وجود – بنیان های اساسی

فصل اول کتاب، مثل یه زنگ هشدار عمل می کنه و بهمون یادآوری می کنه که «ابراز وجود» یا همون جرات مندی، چقدر تو زندگی ما ضروریه. بیایید با هم ببینیم چرا اینقدر مهمه و اگه نداشته باشیمش، چه بلاهایی سرمون میاد.

ابراز وجود چیست و چرا حیاتی است؟

تصور کنید تو یه مهمونی نشسته اید و یکی یه حرفی می زنه که باهاش موافق نیستید، یا حتی بهتون برمی خوره. اگه ساکت بمونید و تو دلتون غصه بخورید، این میشه «انفعال». اگه با عصبانیت و پرخاشگری واکنش نشون بدید، اون میشه «پرخاشگری». اما اگه بتونید با آرامش و احترام، نظر خودتون رو بگید یا از حق خودتون دفاع کنید، این میشه «ابراز وجود». ابراز وجود یعنی اینکه بتونیم احساسات، باورها و افکارمون رو بدون اینکه به حقوق دیگران تجاوز کنیم یا خودمون رو قربانی کنیم، بیان کنیم.

این مهارت، از دیدگاه روانشناسی، یکی از ده مهارت اصلی زندگیه که می تونه کیفیت روابطمون، موفقیت شغلیمون و حتی سلامت جسمیمون رو تحت تأثیر قرار بده. کسی که جرئت منده، می تونه تو شرایط سخت، مرزهای خودش رو حفظ کنه و نذاره بقیه به حریمش وارد بشن. در واقع، ابراز وجود یه جور توانمندسازی شخصی هست که به ما قدرت میده تا زندگی رو به شکلی که دوست داریم پیش ببریم.

اثرات مثبت ابراز وجود بر جنبه های مختلف زندگی

خب، حالا که فهمیدیم ابراز وجود چیه، بیایید ببینیم داشتن این مهارت چه معجزه هایی می تونه تو زندگیمون رقم بزنه:

• بهبود روابط بین فردی: وقتی شفاف و محترمانه حرف می زنید، سوءتفاهم ها کم میشه و آدم ها بهتر شما رو می فهمن. اینجوری دوستی ها و روابط خانوادگی هم قوی تر میشه.
• موفقیت تحصیلی و شغلی: اگه بتونید نظر خودتون رو تو بحث های کلاسی یا جلسات کاری بیان کنید، سؤال بپرسید و از ایده هاتون دفاع کنید، شانس پیشرفتتون خیلی بیشتر میشه.
• کنترل خشم و کاهش تنش روانی: وقتی می تونید احساساتتون رو به درستی ابراز کنید، خشم توی شما تلنبار نمیشه و کمتر عصبانی می شید. این یعنی آرامش بیشتر!
• افزایش شادکامی: آدم هایی که می تونن خودشون باشن و حرف دلشون رو بزنن، معمولاً از زندگیشون راضی ترند و حس خوشبختی بیشتری دارن.
• اهمیت توانایی نه گفتن: این یکی از مهمترین بخش های ابراز وجوده. اگه نتونید به درخواست های نامعقول نه بگید، همیشه زیر بار مسئولیت هایی میرید که دوست ندارید و این حسابی خسته تون می کنه.

پیامدهای ضعف در ابراز وجود و مشکلات ناشی از آن

حالا برعکس، اگه این مهارت مهم رو نداشته باشیم، چه اتفاقاتی میفته؟ متأسفانه، کمبود ابراز وجود می تونه مثل یه دومینوی منفی، مشکلات زیادی رو تو زندگیمون ایجاد کنه:

• افزایش اضطراب، افسردگی و اختلالات روانشناختی: وقتی حرف ها و احساسات ناگفته توی دلمون جمع میشه، مثل یه ظرفی می مونه که داره لبریز میشه. این تلنبار شدن حس ها می تونه به اضطراب، افسردگی و حتی بیماری های روانی منجر بشه.
• تضعیف عزت نفس و خودشکوفایی: وقتی همیشه خودمون رو سانسور می کنیم و اجازه نمیدیم خود واقعیمون دیده بشه، کم کم اعتماد به نفسمون میاد پایین و حس می کنیم آدم بی ارزشی هستیم. اینجوری دیگه نمی تونیم به پتانسیل های واقعیمون دست پیدا کنیم.
• تاثیر بر سلامت روان فردی و اجتماعی: یه جامعه ای که افرادش نتونن به درستی با هم ارتباط برقرار کنن و حرف دلشون رو بزنن، قطعاً دچار مشکلات زیادی میشه. ضعف در ابراز وجود فقط یه مشکل فردی نیست، بلکه یه معضل اجتماعی هم به حساب میاد.

ابراز وجود نه تنها یکی از مهمترین عوامل موفقیت در روابط بین فردی است، بلکه توانایی نه گفتن به تقاضاهای نامعقول و دفاع از حقوق فردی، پیش نیازی برای خودشکوفایی و سلامت روان محسوب می شود.

فصل دوم: سایکودرام – هنر شفا و ابرازگری

خب، تا اینجا فهمیدیم ابراز وجود چقدر مهمه. حالا سؤال اینجاست که چطور می تونیم این مهارت رو در خودمون تقویت کنیم؟ اینجا سایکودرام وارد صحنه میشه! سایکودرام یه روش درمانی فوق العاده و خلاقانه است که می تونه بهمون کمک کنه تا با بازی کردن نقش های مختلف، احساساتمون رو بروز بدیم و مهارت های جدیدی رو تمرین کنیم.

سایکودرام چیست؟ تعاریف و تاریخچه مختصر

سایکودرام یا همون «روان نمایشگری»، یه جور روش درمانی گروهیه که توش افراد میتونن مشکلات، تعارضات و احساساتشون رو با بازی کردن نقش های مختلف روی صحنه یا فضایی شبیه صحنه تئاتر، نشون بدن و تجربه کنن. فکرش رو بکنید، یه جایی هست که می تونید خودتون رو جای شخصیت های مختلف بذارید، مثلاً جای رئیس بداخلاقتون یا مادرتون، و ببینید از نگاه اون ها دنیا چه شکلیه! این روش رو دکتر «ژاکوب ال. مورنو» تو اوایل قرن بیستم ابداع کرد. هدف مورنو این بود که به مردم کمک کنه تا با ابراز آزادانه احساساتشون، خلاقیتشون رو شکوفا کنن و مشکلاتشون رو حل کنن.

تو سایکودرام، چند تا عنصر اصلی داریم که اگه اسمشون رو بدونیم، بهتر می تونیم مفهوم رو درک کنیم:

• پروتاگونیست (Protagonist): کسی که داستان یا مشکلش رو روی صحنه میاره و مرکز توجه گروهه.
• کارگردان (Director): درمانگری که جلسه رو هدایت می کنه، فنون رو انتخاب می کنه و به پروتاگونیست کمک می کنه تا عمیق تر به خودش بپردازه.
• ایگو کمکی (Auxiliary Ego): اعضای گروه یا دستیاران کارگردان که نقش آدم های مهم تو زندگی پروتاگونیست (مثل پدر، مادر، همکار، دوست) رو بازی می کنن.
• صحنه (Stage): فضایی که نمایش توش اجرا میشه و محدودیتی نداره، می تونه یه اتاق خالی باشه یا حتی یه پارک.

تفاوت سایکودرام با تئاتر و هنردرمانی های دیگر

ممکنه فکر کنید سایکودرام همون تئاتره، اما یه فرق اساسی داره: تئاتر برای سرگرمی مخاطب و انتقال یه پیام هنری ساخته میشه، اما سایکودرام هدفش درمان و تغییر درونی پروتاگونیسته. توی سایکودرام، متن نمایشی از قبل نوشته نشده و همه چیز در لحظه و بر اساس احساسات و نیازهای پروتاگونیست پیش میره. هدف، بازیگری حرفه ای نیست، بلکه تجربه کردن واقعی احساسات و رفتارهاست.

سایکودرام جزو خانواده بزرگ «هنردرمانی» هست، مثل درام درمانی یا بازی درمانی. اما ویژگی منحصربه فردش اینه که به طور مستقیم روی روابط بین فردی، نقش ها و خودانگیختگی کار می کنه و از پویایی های گروهی برای شفا استفاده می کنه.

شیوه ها، ارکان و فنون اجرایی سایکودرام

یه جلسه سایکودرام معمولاً سه تا مرحله اصلی داره:

1. گرم کردن (Warm-up): اولش، همه اعضای گروه با یه سری بازی یا تمرین، خودشون رو آماده می کنن تا بتونن راحت تر احساساتشون رو بروز بدن و وارد فضای درمانی بشن.
2. اجرا (Action): این بخش اصلی کاره. پروتاگونیست مشکلش رو مطرح می کنه و کارگردان با استفاده از فنون مختلف، بهش کمک می کنه تا صحنه های مهم زندگیش رو بازی کنه و با آدم های مهم تو اون صحنه ها، تعامل کنه.
3. به اشتراک گذاری (Sharing): بعد از اجرا، اعضای گروه احساسات، تجربیات و شباهت هایی که بین خودشون و پروتاگونیست پیدا کردن رو به اشتراک می ذارن. این مرحله خیلی مهمه، چون حس تنها نبودن رو به پروتاگونیست میده و باعث میشه ارتباط عمیق تری بین اعضا شکل بگیره.

حالا چند تا از فنون اصلی سایکودرام رو با هم مرور کنیم:

• نقش برگردانی (Role Reversal): پروتاگونیست جاش رو با یکی از ایگوهای کمکی عوض می کنه تا از دید اون فرد به موقعیت نگاه کنه. این فن به افزایش همدلی و درک متقابل کمک می کنه.
• آینه سازی (Mirroring): یه ایگو کمکی، دقیقاً حرکات و حرف های پروتاگونیست رو تقلید می کنه تا پروتاگونیست بتونه خودش رو از بیرون ببینه و به خودش آگاه بشه.
• دوپلینگ (Doubling): یه ایگو کمکی پشت پروتاگونیست میشینه و حرف ها و احساسات ناگفته ای که ممکنه پروتاگونیست نتونه بیان کنه رو از زبان اون میگه.
• صندلی خالی (Empty Chair): پروتاگونیست با یه صندلی خالی حرف می زنه و تصور می کنه یه فرد یا یه قسمت از خودش روی اون صندلی نشسته. این فن برای حل تعارضات درونی یا با افراد غایب خیلی مفیده.

اثرات درمانی و فواید سایکودرام

سایکودرام مثل یه معجزه می مونه که می تونه فواید زیادی برای سلامت روان ما داشته باشه:

• کاهش احساس انزوا و تقویت مهارت های اجتماعی: توی گروه، آدم ها احساس می کنن تنها نیستن و با هم ارتباط برقرار می کنن. اینجوری کم کم مهارت های اجتماعیشون هم قوی تر میشه.
• توسعه توانایی بیان احساسات و مقابله با چالش ها: محیط امن سایکودرام به افراد اجازه میده تا احساساتشون رو بدون ترس از قضاوت، ابراز کنن و راه های جدیدی برای مقابله با مشکلات پیدا کنن.
• بهبود روابط بین فردی و افزایش خودآگاهی: وقتی از دید دیگران به خودمون نگاه می کنیم و نقش های مختلف رو بازی می کنیم، خیلی چیزها درباره خودمون و روابطمون می فهمیم.
• نقش سایکودرام در کاهش پرخاشگری و افزایش پیشرفت تحصیلی: تحقیقات نشون داده که سایکودرام می تونه به خصوص برای نوجوانان، باعث کاهش رفتارهای پرخاشگرانه و حتی بهبود عملکرد تحصیلی بشه.

فصل سوم: ابراز وجود و سایکودرام – پیوندی برای سلامت روان

حالا که هم ابراز وجود رو می شناسیم و هم سایکودرام رو، وقتشه ببینیم این دو تا چطور مثل دو تا دوست خوب دست به دست هم میدن تا ما رو به سمت سلامت روان هدایت کنن. این فصل کتاب، روی این پیوند عمیق تمرکز داره و نشون میده که سایکودرام چقدر می تونه تو قوی کردن ابراز وجود به ما کمک کنه.

چگونگی تقویت ابراز وجود از طریق سایکودرام

تصور کنید می خواید تو یه جمعی حرف بزنید، اما زبونتون بند میاد یا دست وپاتون میلرزه. محیط سایکودرام، دقیقاً همون فضای امن و بی خطر رو براتون فراهم می کنه که می تونید بدون ترس از قضاوت، این مهارت رو تمرین کنید. تو سایکودرام:

• تمرین رفتارهای جرات مندانه: می تونید صحنه هایی رو بازی کنید که توش نیاز به ابراز وجود دارید. مثلاً از مدیرتون درخواست ترفیع کنید، یا به یه دوست بگید که از رفتارش ناراحتید. این تمرین ها باعث میشه تو دنیای واقعی هم راحت تر این کارها رو انجام بدید.
• نقش ایفای نقش (Role Play) در توسعه مهارت های ارتباطی: با عوض کردن نقش ها و بازی کردن شخصیت های مختلف، یاد می گیرید چطور از دید اون ها فکر کنید و حرف بزنید. اینجوری دایره مهارت های ارتباطی و توانایی تون برای دفاع از حقوق خودتون حسابی وسیع میشه.
• کاهش اضطراب اجتماعی و افزایش اعتماد به نفس: وقتی تو محیط امن گروه، بارها و بارها ابراز وجود رو تمرین می کنید، کم کم اضطراب اجتماعیتون از بین میره و اعتماد به نفستون میره بالا. دیگه کمتر می ترسید حرف بزنید یا خودتون رو نشون بدید.

سایکودرام مثل یه زمین بازی می مونه که توش می تونید انواع سناریوها رو امتحان کنید، بدون اینکه هیچ خطر واقعی تهدیدتون کنه. اینجوری، وقتی تو زندگی واقعی با موقعیت های مشابه روبرو میشید، دیگه از قبل تمرین کردید و می دونید باید چیکار کنید.

سایکودرام به مثابه ابزاری برای مواجهه با چالش های ابراز وجود

گاهی اوقات ما الگوهای رفتاری ناکارآمدی داریم که حتی خودمون هم ازشون خبر نداریم. مثلاً همیشه منفعل عمل می کنیم یا برعکس، بیش از حد پرخاشگری می کنیم. سایکودرام به ما کمک می کنه تا این الگوها رو شناسایی کنیم و بعد، با تکرار و تجربه کردن صحنه ها، راه های جدید و سالم تری برای واکنش نشون دادن پیدا کنیم. مثلاً:

• شناسایی و تغییر الگوهای رفتاری ناکارآمد: با بازی کردن یه صحنه، متوجه میشید که چقدر سریع عصبانی میشید یا چقدر در برابر خواسته های دیگران تسلیم می شید. بعد با کمک کارگردان و گروه، می تونید راه های بهتری رو امتحان کنید.
• حل تعارضات و تقویت بیان احساسات درونی: فرض کنید با مادرتون یه مشکلی دارید و نمی تونید حرف دلتون رو بهش بزنید. تو سایکودرام، می تونید این صحنه رو با یه ایگو کمکی که نقش مادرتون رو بازی می کنه، اجرا کنید. اینجوری هم احساساتتون رو بیرون می ریزید و هم راهی برای حل مشکل پیدا می کنید.

در واقع، سایکودرام مثل یه اتاق آینه است که به شما کمک می کنه خودتون رو از زوایای مختلف ببینید و در نهایت، نسخه بهتری از خودتون رو بسازید.

فصل چهارم: پیشینه های عملیاتی و افق های آینده

کتاب نه فقط به نظریه، که به عمل هم نگاه می کنه. تو این فصل، نویسنده ها به ما نشون میدن که سایکودرام و ابراز وجود چطور تو دنیای واقعی جواب داده و چه چالش هایی داره، و در نهایت برای آینده این حوزه چه پیشنهاداتی دارن.

مروری بر پژوهش های انجام شده در ایران و جهان

همونطور که انتظار می ره، اهمیت سایکودرام و ابراز وجود فقط تو حرف نیست، بلکه تو دنیای پژوهش هم ثابت شده. تو این بخش، کتاب به صورت خلاصه به نتایج مهمی اشاره می کنه که نشون دهنده اثربخشی این دو مفهومه:

• تحقیقات زیادی نشون داده که گروه درمانی هایی که بر ابراز وجود تمرکز دارن، می تونن به شکل چشمگیری پرخاشگری رو تو افراد کاهش بدن و حتی تو پیشرفت تحصیلی دانش آموزان اثر مثبت بذارن.
• پژوهش ها حاکی از اینه که سایکودرام در بهبود مهارت های ارتباطی، افزایش اعتماد به نفس، و کاهش علائم اضطراب و افسردگی خیلی موثره.
• در ایران هم، متخصصان زیادی روی این دو حوزه کار کردن و نتایج مشابهی به دست آوردن که نشون میده این روش ها تو فرهنگ ما هم کاملاً قابل اجرا و کاربردی هستن.

محدودیت ها و چالش های اجرای سایکودرام در محیط بالینی

البته که هیچ روش درمانی بی عیب و نقص نیست و سایکودرام هم چالش های خودش رو داره. این کتاب به این محدودیت ها اشاره می کنه تا ما دید واقع بینانه تری داشته باشیم:

• نیاز به متخصص مجرب: برگزاری جلسات سایکودرام کار هر کسی نیست. یه کارگردان خوب باید دانش روانشناسی عمیق و مهارت های رهبری گروه قوی داشته باشه. پیدا کردن چنین متخصصی همیشه آسون نیست.
• فضا و زمان کافی: جلسات سایکودرام به یه فضای نسبتاً بزرگ و زمان کافی نیاز داره. این خودش می تونه تو بعضی مراکز درمانی یا مدارس، یه محدودیت باشه.
• مقاومت اولیه مراجعین: بعضی از افراد ممکنه در ابتدا با این روش احساس غریبی کنن یا از بازی کردن نقش ها خجالت بکشن. متقاعد کردن اون ها برای مشارکت فعال، نیاز به مهارت و صبر داره.

با این حال، نویسنده ها راه هایی برای غلبه بر این محدودیت ها هم ارائه میدن، مثلاً با آموزش متخصصین بیشتر یا استفاده از فضاهای چندمنظوره.

پیشنهاداتی برای پژوهش و کاربرد آینده

نویسنده ها دست روی دست نمی ذارن و برای آینده این حوزه، پیشنهاداتی هم دارن:

• توسعه و ترویج سایکودرام: لازمه که این روش درمانی بیشتر شناخته بشه و تو مراکز درمانی، آموزشی و حتی سازمانی، مورد استفاده قرار بگیره.
• آموزش ابراز وجود در جامعه: باید از سنین پایین تر، آموزش مهارت ابراز وجود رو شروع کنیم تا نسل های بعدی، افراد با اعتماد به نفس و قادربه ابراز وجود باشن.
• یکپارچه سازی این رویکردها در مداخلات روانشناختی: سایکودرام و ابراز وجود نباید به عنوان روش های جداگانه دیده بشن، بلکه باید با سایر روش های درمانی ترکیب بشن تا اثربخشی بیشتری داشته باشن.
• پژوهش های بیشتر: همیشه جای پژوهش های جدید برای بررسی اثربخشی این روش ها در جمعیت ها و مشکلات مختلف وجود داره.

نتیجه گیری: پیام اصلی کتاب و جایگاه آن در روانشناسی بالینی

خب دوستان، رسیدیم به آخر داستان. کتاب «سایکودرام و ابراز وجود در روان شناسی بالینی» یه جورایی مثل یه راهنمای جامع و کاربردیه که بهمون میگه چطور می تونیم خودمون رو از قید و بند سکوت و ترس رها کنیم و با شجاعت، حرف دلمون رو بزنیم. پیام اصلی این کتاب اینه که سلامت روان، چیزی فراتر از نبود بیماریه؛ بلکه به این معنیه که ما بتونیم با خودمون و بقیه، ارتباط سالم و سازنده ای داشته باشیم. سایکودرام و ابراز وجود، مثل دو بال پرواز می مونن که بهمون کمک می کنن تا تو آسمون روابط بین فردی و سلامت روان، راحت تر اوج بگیریم.

این کتاب به ما یادآوری می کنه که گاهی اوقات، برای حل مشکلاتمون، باید از دنیای افکارمون بیرون بیایم و به دنیای عمل و تجربه قدم بذاریم. سایکودرام با اون فضای جادوییش، دقیقاً این فرصت رو بهمون میده تا نقش های مختلف رو بازی کنیم، احساساتمون رو بروز بدیم و در نهایت، به یه خودآگاهی عمیق تر برسیم که نتیجه اش همون ابراز وجود قوی تره. اگه دوست دارید قدمی در جهت شناخت بهتر خودتون و بهبود کیفیت زندگیتون بردارید، توصیه می کنم حتی شده یه مرور کلی روی این مفاهیم داشته باشید، چون واقعاً می تونه دیدگاهتون رو تغییر بده و بهتون کمک کنه تا صدای واقعیتون رو پیدا کنید.

معرفی مشخصات کتاب اصلی سایکودرام و ابراز وجود در روانشناسی بالینی

اگه دلتون خواست بیشتر درباره این کتاب بخونید و ریز به ریز مطالبش رو بدونید، این اطلاعات می تونه بهتون کمک کنه:

• نام کامل کتاب: سایکودرام و ابراز وجود در روانشناسی بالینی
• نویسندگان: اصغر لائی، کریم افشاری نیا
• ناشر: انتشارات قانون یار
• سال انتشار: سال ۱۳۹۵
• تعداد صفحات: حدود ۱۲۸ صفحه
• موضوعات اصلی: روانشناسی بالینی، ارتباطات و روابط عمومی
• ویژگی خاص: این کتاب در بخش ضمائم خود، حاوی پرسشنامه توانایی ابراز وجود گمبریل و ریچی (۱۹۷۵) نیز می باشد که ابزار خوبی برای سنجش این مهارت است.