698 قانون مجازات اسلامی

ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی درباره جرم «نشر اکاذیب» حرف می زند؛ یعنی اگر کسی عمداً دروغی را به قصد آسیب رساندن یا ایجاد نگرانی در جامعه یا مسئولین، کتباً منتشر کند، مرتکب این جرم شده و مجازات هایی مثل حبس و شلاق در انتظارش خواهد بود.

تاحالا شده شایعه ای بشنوید یا ببینید که درباره یک نفر یا یک مجموعه حرف های نادرستی رو منتشر کرده؟ یا شاید خدای نکرده، خودتون هدف چنین شایعاتی قرار گرفتین و دیدین چقدر می تونه زندگی آدم رو تحت تأثیر قرار بده؟ خب، دقیقاً همینجاست که پای ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی وسط میاد. این ماده، یه جور سپر قانونیه برای اینکه جلوی حرف های دروغ و تهمت هایی که با نیت بد منتشر می شن، گرفته بشه. در روزگار ما که همه چیز با سرعت نور توی فضای مجازی پخش می شه، دونستن این ماده قانونی دیگه فقط برای وکیل ها و قاضی ها نیست؛ هر کدوم از ما ممکنه یه روزی به کارمون بیاد. چه بخواهیم از خودمون دفاع کنیم، چه ناخواسته مرتکب چنین جرمی نشیم. پس بیایید با هم یه سر و گوشی آب بدیم و ببینیم این ماده ۶۹۸ دقیقاً چی می گه و چطور کار می کنه.

نشر اکاذیب یعنی چی؟ نگاهی به ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی

اصلاً بیایید از اول شروع کنیم. ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) چی می گه؟ خب، این ماده رو میشه اینطور خلاصه کرد که اگه کسی با یک سری مقاصد بد (مثل اینکه بخواد به یکی ضرر بزنه یا ذهن مردم رو پریشون کنه یا حتی مقامات رو اذیت کنه)، دروغی رو به صورت کتبی منتشر کنه، یا چیزی رو خلاف واقع به کسی نسبت بده، مجرم محسوب می شه. فرقی هم نمی کنه که این کارش باعث ضرر مادی یا معنوی بشه یا نه؛ همین که این قصد و این عمل رو انجام بده، کارش غیرقانونیه و باید مجازات بشه. البته در کنار مجازات، اگه بشه، باید آبروی اون کسی که بهش تهمت زده شده رو هم برگردونه.

مجازاتی که این ماده براش در نظر گرفته، می تونه حبس از یک ماه تا یک سال و یا تا ۷۴ ضربه شلاق باشه. این مجازات ها بعد از اصلاحیه تاریخ ۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۹، کمی تغییر کردن و از دو ماه تا دو سال حبس به یک ماه تا یک سال کاهش پیدا کرد. این تغییرات نشون می ده که قانونگذار هم همیشه در حال به روزرسانی قوانین برای عدالت بیشتر و متناسب با شرایط جامعه است.

پیشینه تاریخی جرم نشر اکاذیب: از دیروز تا امروز

شاید براتون جالب باشه که بدونید جرم نشر اکاذیب یا همون دروغ پراکنی، چیز جدیدی نیست و از خیلی وقت پیش تو قوانین ما بوده. اگه برگردیم به قانون مجازات عمومی سال ۱۳۰۴، می بینیم که ماده ۲۶۹ اون، به همین موضوع پرداخته بوده. بعدتر، تو سال ۱۳۶۲ هم تو ماده ۱۴۱ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، دوباره این جرم انگاری تکرار شد. و بالاخره رسیدیم به همین ماده ۶۹۸ فعلی. این سیر تحول نشون می ده که قانونگذار همیشه به اهمیت حفظ آبروی افراد و جلوگیری از تشویش اذهان عمومی توجه داشته. هدف هم از این همه تغییر و بازبینی، این بوده که قوانین رو دقیق تر و کاربردی تر کنن تا جلوی سوءاستفاده های احتمالی گرفته بشه و عدالت بهتر اجرا بشه.

جایگاه ماده ۶۹۸ کجای قانون مجازات اسلامی است؟

ماده ۶۹۸ تو کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی قرار گرفته که اسمش «تعزیرات و مجازات های بازدارنده» است. اگه دقیق تر بخوایم بگیم، تو فصل بیست وهفتم این کتابه که به «افترا و توهین و هتک حرمت» می پردازه. این یعنی قانونگذار، نشر اکاذیب رو در کنار جرم هایی مثل افترا (که تهمت زدن کارهای مجرمانه است) و توهین و هتک حرمت (که به شخصیت افراد برمی گرده) دسته بندی کرده. این دسته بندی نشون می ده که جرم نشر اکاذیب تا چه حد با آبرو و حیثیت افراد و آرامش روانی جامعه گره خورده.

ارکان تشکیل دهنده جرم نشر اکاذیب: تا کی مجرم نیستیم؟

برای اینکه بگیم کسی مرتکب جرم نشر اکاذیب شده، باید چند تا شرط و رکن اصلی کنار هم جمع بشن. اگه حتی یکی از این ارکان نباشه، دیگه نمی تونیم بهش بگیم نشر اکاذیب. بیایید این ارکان رو با هم مرور کنیم:

۱. رکن قانونی: هرچی قانون بگه

همونطور که تو حقوق می دونیم، هیچ عملی جرم نیست مگر اینکه تو قانون صریحاً بهش اشاره شده باشه. این یعنی «اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها». خب، خوشبختانه (یا متأسفانه برای بعضی ها!) ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی، جرم نشر اکاذیب رو به وضوح تعریف کرده و گفته که انجام چه کارهایی تو این دسته بندی قرار می گیره. پس، این رکن قانونی ماست.

۲. رکن مادی: عملی که انجام می شه

رکن مادی یعنی اون کاری که مجرم انجام می ده و از بیرون قابل مشاهده است. برای نشر اکاذیب، این رکن چند تا جزء داره:

۲.۲.۱. عمل مجرمانه: دروغ گفتن یا حرف بیخود زدن

اینجا صحبت از دو تا چیزه: اظهار اکاذیب یا انتساب اعمال خلاف حقیقت.

• اکاذیب چیه؟ اکاذیب یعنی حرف های دروغ، شایعات الکی، یا هر خبری که واقعیت نداره. مثلاً یکی شایعه کنه که فلانی ورشکست شده، در حالی که کاملاً دروغ باشه.
• اعمال خلاف حقیقت یعنی چی؟ یعنی شما یک کاری رو به کسی نسبت بدید که اون شخص اصلاً انجام نداده و حقیقت نداره. مثلاً بگید فلانی تابعیت دوگانه داره، در صورتی که اینطور نباشه.

یه نکته مهم اینه که لازم نیست اون کاری که به طرف نسبت می دید، خودش جرم باشه. مثلاً ورشکستگی که جرم نیست، ولی اگه دروغ باشه و با قصد بد منتشر بشه، می تونه نشر اکاذیب باشه. کلید اصلی اینجاست که حرف شما دروغ باشه. اگه حقیقت رو بگید، حتی اگه باعث تشویش اذهان بشه، باز هم نشر اکاذیب نیست؛ چون دروغ نگفتین!

۲.۲.۲. شیوه و ابزار ارتکاب: چطوری دروغ رو منتشر می کنی؟

ماده ۶۹۸ یه لیست مشخص از ابزارهایی رو گفته که باهاش می شه این جرم رو مرتکب شد. این ابزارها عمدتاً کتبی هستن. یعنی:

• نامه، شکواییه، مراسلات، عرایض، گزارش (یعنی چیزایی که می نویسیم و به جایی یا کسی ارسال می کنیم).
• توزیع هرگونه اوراق چاپی یا خطی (چه با امضا و چه بی امضا).

یه نکته خیلی مهم: این ماده برای انتشار کتبی جرم انگاری کرده. پس اگه کسی شفاهی دروغی رو پخش کنه، یا تو فضای مجازی منتشرش کنه، شاید مشمول ماده ۶۹۸ نشه، ولی ممکنه مشمول مواد قانونی دیگه ای مثل ماده ۷۴۶ (جرایم رایانه ای) بشه که جلوتر در موردش حرف می زنیم.

۲.۲.۳. مخاطب اکاذیب: دروغ رو به کی می گی؟

این دروغ می تونه به یک شخص حقیقی (مثل من و شما) یا یک شخص حقوقی (مثل یک شرکت یا سازمان) نسبت داده بشه. حتی می تونه به مقامات رسمی باشه، چه صریحاً اسمشون رو ببرید چه تلویحاً منظورتون اونا باشن.

۳. رکن معنوی (قصد مجرمانه): نیت اصلی چیه؟

اینجا می رسیم به قسمت نیت و قصد فردی که داره دروغ رو منتشر می کنه. تو حقوق به این می گیم سوء نیت. رکن معنوی نشر اکاذیب خودش دو بخش داره:

۲.۳.۱. سوء نیت عام: می دونستی داری چیکار می کنی؟

این یعنی فرد بدونه که داره یک حرف دروغ رو منتشر می کنه و قصد و اراده انجام این کار رو هم داشته باشه. یعنی اشتباهی یا سهوی این کار رو نکرده باشه.

۲.۳.۲. سوء نیت خاص: هدفت چی بوده؟

اینجا دیگه بحث نیت بدتر و خاص تر می شه. ماده ۶۹۸ گفته که فرد باید یکی از این مقاصد رو داشته باشه:

• قصد اضرار به غیر: یعنی می خواسته به یه نفر دیگه ضرر مادی یا معنوی برسونه. مثلاً با شایعه سازی، آبروی کسی رو ببره یا باعث از دست رفتن کارش بشه.
• قصد تشویش اذهان عمومی: یعنی می خواسته تو دل مردم نگرانی، اضطراب یا بدبینی ایجاد کنه. مثلاً شایعه پخش کنه که یه بیماری جدید خطرناک اومده.
• قصد تشویش مقامات رسمی: یعنی می خواسته نسبت به عملکرد مسئولین و مقامات، بی اعتمادی یا نگرانی ایجاد کنه.

یه بحث مهم تو دکترین حقوقی اینه که آیا جرم نشر اکاذیب یه جرم مطلق هست یا مقیّد؟ یعنی آیا حتماً باید ضرر یا تشویش اذهان واقعاً اتفاق بیفته تا جرم محقق بشه؟ یا همین که فرد قصدش رو داشته باشه کافیه؟ نظر غالب اینه که این جرم مطلق محسوب می شه؛ یعنی همین که قصد اضرار یا تشویش اذهان رو داشته باشه و دروغ رو منتشر کنه، حتی اگه ضرری هم به کسی نرسه یا اذهان عمومی تشویش نشه، جرم محقق شده. این قصد اضرار یا تشویش خودش بخشی از سوء نیت خاصه و نه نتیجه جرم.

تفاوت ها و ارتباطات با جرایم مشابه: نشر اکاذیب با افترا و توهین چه فرقی داره؟

توی قوانین ما، چند تا جرم هستن که ممکنه خیلی شبیه به نشر اکاذیب به نظر بیان، اما در واقع تفاوت های کلیدی با هم دارن. بیایید این تفاوت ها رو بررسی کنیم تا اگه خدای نکرده باهاش مواجه شدیم، بدونیم دقیقاً با چی طرف هستیم.

۱. تفاوت نشر اکاذیب با افترا (ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی)

افترا و نشر اکاذیب، این دو تا جرم همیشه با هم قاطی می شن، اما تفاوت اصلیشون تو یه کلمه است: اسناد عمل مجرمانه.

• افترا: تو افترا (ماده ۶۹۷)، شما یه عمل مجرمانه رو به دروغ به کسی نسبت می دید و نمی تونید ثابت کنید که اون جرم رو انجام داده. مثلاً بگید فلانی اختلاس کرده یا فلانی کلاهبرداری کرده. اینجوری، هم آبروی طرف رو می برید، هم بهش تهمت یه کار غیرقانونی رو می زنید.
• نشر اکاذیب: تو نشر اکاذیب (ماده ۶۹۸)، شما لزوماً یه کار مجرمانه رو به کسی نسبت نمی دید، بلکه هر دروغ و حرف خلاف واقعی رو منتشر می کنید. مثلاً بگید فلانی ورشکسته شده یا فلانی زن دوم داره (اگه دروغ باشه). این کارها ذاتاً مجرمانه نیستن، ولی انتشارشون به قصد اضرار یا تشویش اذهان، جرمه.

پس، اگه تهمت شما به یه نفر، یه کار مجرمانه باشه، میشه افترا؛ وگرنه اگه یه دروغ عادی باشه (که لزوماً جرم نیست)، میشه نشر اکاذیب. البته گاهی ممکنه یک نفر همزمان هم مرتکب افترا بشه و هم نشر اکاذیب، که بهش می گیم تعدد جرم.

۲. تفاوت نشر اکاذیب با توهین

توهین هم یکی دیگه از جرم هایی هست که با نشر اکاذیب فرق داره:

• توهین: توهین یعنی شما با حرف یا حرکت یا اشاره ای، به شخصیت و شأن کسی اهانت کنید. مثلاً فحش بدید یا با کلمات رکیک کسی رو تحقیر کنید. اینجا اصل بر موهن بودن عمله، نه لزوماً دروغ بودن.
• نشر اکاذیب: همونطور که گفتیم، تو نشر اکاذیب، کلید اصلی کذب بودن حرفه. یعنی حرفی که می زنید یا منتشر می کنید، دروغ باشه.

پس، توهین برمی گرده به بی احترامی و تحقیر، در حالی که نشر اکاذیب برمی گرده به دروغ گویی.

۳. نشر اکاذیب در فضای مجازی (ماده ۷۴۶ قانون مجازات اسلامی)

خب، می رسیم به یکی از مهمترین قسمت ها تو دنیای امروز: فضای مجازی. ماده ۷۴۶ قانون مجازات اسلامی (که قبلاً ماده ۱۸ قانون جرایم رایانه ای بود)، همون جرم نشر اکاذیب رو تو بستر اینترنت و سامانه های رایانه ای و مخابراتی تعریف کرده. این ماده دقیقاً مثل ماده ۶۹۸ عمل می کنه، با این تفاوت که ابزارش، ابزارهای دیجیتالی هستن.

مقایسه ماده ۶۹۸ و ماده ۷۴۶:

تفاوت اصلی این دو ماده تو ابزار ارتکاب جرمه. ماده ۶۹۸ برای انتشار کتبی و فیزیکی (نامه، اوراق چاپی و…) هست، در حالی که ماده ۷۴۶ برای انتشار از طریق سامانه های رایانه ای و مخابراتی (مثل وب سایت ها، شبکه های اجتماعی، پیام رسان ها و…) کاربرد داره.

نوع و میزان مجازات ها هم تو این دو ماده فرق داره:

جرم	ابزار ارتکاب	مجازات
نشر اکاذیب (ماده ۶۹۸)	نامه، شکواییه، اوراق چاپی/خطی (کتبی و فیزیکی)	حبس از یک ماه تا یک سال و یا شلاق تا ۷۴ ضربه
نشر اکاذیب رایانه ای (ماده ۷۴۶)	سامانه های رایانه ای یا مخابراتی (آنلاین)	حبس از ۹۱ روز تا ۲ سال یا جزای نقدی از ۶۶,۰۰۰,۰۰۰ تا ۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال یا هر دو

همونطور که می بینید، مجازات های نشر اکاذیب در فضای مجازی می تونه سنگین تر باشه، خصوصاً تو بخش جزای نقدی. پس اگه تو اینستاگرام، تلگرام یا هر جای دیگه حرف دروغی رو منتشر کنید که قصد اضرار یا تشویش اذهان رو داره، مشمول ماده ۷۴۶ می شید.

۴. ارتباط با سایر مواد قانونی

غیر از اینها، یه ماده دیگه هم هست که بد نیست بهش اشاره کنیم: ماده ۶۹۹ قانون مجازات اسلامی که درباره اتهام واهی حرف می زنه. اگه کسی به دروغ بگه که یک نفر سندی رو جعل کرده و نتونه این حرف رو ثابت کنه، اینجا بحث اتهام واهی مطرح می شه که مجازات مخصوص خودشو داره و با نشر اکاذیب کمی فرق می کنه.

مجازات ها و رویه های قضایی: وقتی کار به دادگاه می کشه

وقتی کسی مرتکب جرم نشر اکاذیب می شه، باید منتظر مجازات های قانونی باشه. بیایید دقیق تر ببینیم چه اتفاقی می افته.

۱. مجازات های اصلی ماده ۶۹۸

همونطور که قبلاً گفتیم، مجازات های اصلی ماده ۶۹۸ بعد از اصلاحیه سال ۱۳۹۹ شامل ایناست:

• حبس: از یک ماه تا یک سال.
• شلاق: تا ۷۴ ضربه.

قاضی می تونه با توجه به شرایط پرونده، شدت جرم، میزان ضرر، سوابق متهم و دلایل دیگه، یکی از این دو مجازات رو انتخاب کنه یا هر دو رو اعمال کنه. یه بخش مهم دیگه هم اعاده حیثیت در صورت امکان هست. یعنی اگه بشه، باید آبرویی که از شخص رفته رو بهش برگردونن، مثلاً با انتشار یک تکذیبیه رسمی.

۲. جنبه عمومی و خصوصی جرم نشر اکاذیب

جرایم تو حقوق ایران دو جنبه دارن: عمومی و خصوصی.

• جنبه خصوصی: این جنبه به حقوق شاکی خصوصی برمی گرده. یعنی کسی که از نشر اکاذیب ضرر دیده، می تونه شکایت کنه و پیگیر حق و حقوق خودش باشه. اگه شاکی خصوصی رضایت بده یا شکایتش رو پس بگیره، معمولاً جنبه خصوصی جرم دیگه پیگیری نمی شه.
• جنبه عمومی: این جنبه به نظم عمومی جامعه و حق حاکمیت برمی گرده. تو جرم نشر اکاذیب، حتی اگه شاکی خصوصی رضایت هم بده، مدعی العموم (دادستان) می تونه به خاطر جنبه عمومی جرم، پرونده رو پیگیری کنه و متهم رو مجازات کنه. این نشون می ده که این جرم فقط به یک نفر آسیب نمی زنه، بلکه می تونه امنیت روانی جامعه رو هم به هم بریزه.

۳. شروع به جرم و معاونت در نشر اکاذیب

شروع به جرم یعنی اینکه کسی قصد انجام جرمی رو داشته باشه و شروع به انجام کارهای مقدماتی کنه، ولی به هر دلیلی نتونه جرم رو تموم کنه. تو اکثر جرم ها شروع به جرم قابل مجازات نیست، مگر اینکه تو قانون صراحتاً بهش اشاره شده باشه. در مورد نشر اکاذیب، شروع به جرم به طور مستقل قابل مجازات نیست. اما اگه همین شروع به جرم، خودش جرم دیگه ای باشه، اون وقته که مجازات داره.

«معاونت» تو جرم یعنی اینکه کسی به مجرم اصلی کمک کنه تا جرم رو انجام بده، بدون اینکه خودش مستقیم جرم رو مرتکب بشه. مثلاً کسی که به یه نفر انگیزه بده یا ابزار لازم رو فراهم کنه تا اکاذیبی رو منتشر کنه، می تونه به عنوان معاون در جرم نشر اکاذیب مجازات بشه.

۴. رویه های قضایی و آرای وحدت رویه

همیشه قوانین یه چیزن و نحوه تفسیر و اجرای اونا توسط دادگاه ها (یعنی رویه قضایی) یه چیز دیگه. تو پرونده های نشر اکاذیب، دادگاه ها به این نکات توجه می کنن:

• تفسیر ارکان جرم: اینکه آیا واقعاً دروغی منتشر شده؟ آیا ابزار کتبی بوده؟ و از همه مهمتر، آیا متهم واقعاً قصد اضرار یا تشویش اذهان رو داشته؟ مثلاً تو یه پرونده، یکی شایعه ای رو درباره ورشکستگی یه تاجر منتشر کرده بود. دادگاه بررسی کرد که آیا نیت اون شخص واقعاً خرابکاری و ضرر زدن بوده یا مثلاً به قصد کمک و جمع آوری اعانه این کار رو کرده (که تو این حالت آخر، جرم محقق نمی شه).
• آرای وحدت رویه: گاهی اوقات، دادگاه های مختلف تو تفسیر یه ماده قانونی اختلاف نظر پیدا می کنن. تو این جور مواقع، دیوان عالی کشور «رای وحدت رویه» صادر می کنه که برای همه دادگاه ها لازم الاجراست. این آرا به شفاف تر شدن قوانین و یکپارچگی رویه های قضایی کمک زیادی می کنه.

نکات کاربردی و راهکارهای عملی: چطور هم قربانی نشیم هم مجرم؟

تا اینجا حسابی در مورد ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی و ریزه کاری هاش حرف زدیم. حالا وقتشه که ببینیم این همه اطلاعات به چه دردمون می خوره و چطور می تونیم تو زندگی واقعی ازش استفاده کنیم؛ هم برای اینکه خدای نکرده قربانی نشر اکاذیب نشیم، هم اینکه خودمون ناخواسته مرتکب این جرم نشیم.

۱. مصادیق عملی جرم نشر اکاذیب: از مثال های واقعی درس بگیریم

شاید با مثال، این موضوع برامون ملموس تر بشه:

• اشخاص حقیقی: فرض کنید آقای حسینی، نامه ای بنویسه و به دروغ ادعا کنه که آقای احمدی (همسایه اش) یک فرد متأهل هست که یک همسر پنهانی داره و این موضوع باعث تشویش اذهان خانواده آقای احمدی بشه. یا مثلاً در یک گزارش کتبی، خلاف واقع به مدیر یک شرکت نسبت داده بشه که او در دوران کاری خود، دچار سوء استفاده مالی شده است، در حالی که چنین اتفاقی نیفتاده.
• اشخاص حقوقی و نهادها: اگه یه نفر با پخش اوراق چاپی، شایعات دروغی درباره ورشکستگی یه شرکت پخش کنه، در حالی که شرکت وضعیت مالی خوبی داره، اینجا نشر اکاذیب درباره یک شخص حقوقی اتفاق افتاده. یا مثلاً، یه گروه خاص، گزارش های خلاف واقعی رو بین مردم منتشر کنه که قصدش تشویش اذهان عمومی نسبت به عملکرد یک سازمان دولتی باشه.
• در بستر آنلاین: یادتونه گفتیم ماده ۷۴۶ برای فضای مجازیه؟ خب، اگه کسی تو کانال تلگرامش یا پیج اینستاگرامش، یه خبر دروغ و بدون منبع رو منتشر کنه که مثلاً فردا قیمت فلان کالا دو برابر می شه! و قصدش هم این باشه که مردم رو بترسونه و به خرید هجوم بیارن (قصد تشویش اذهان یا اضرار به اقتصاد)، اینجا مرتکب نشر اکاذیب آنلاین شده. یا اگه تصویری ساختگی رو از یک سلبریتی منتشر کنه و ادعای دروغی رو به اون نسبت بده.

۲. نحوه طرح شکایت از جرم نشر اکاذیب: وقتی می خوایم حقمون رو بگیریم

اگه خدای نکرده خودتون قربانی نشر اکاذیب شدین، باید بدونید چطور می تونید از حقتون دفاع کنید:

1. مدارک و مستندات رو جمع کنید: این مهمترین قدمه. هرچی سند و مدرک دارید که نشون می ده حرف دروغی علیه شما منتشر شده، جمع کنید. مثلاً اگه نامه ای هست، اون رو نگه دارید؛ اگه در فضای مجازی منتشر شده، اسکرین شات های واضح با تاریخ و ساعت دقیق بگیرید. هرچیزی که ثابت می کنه اون حرف دروغه (مثلاً گواهی رسمی، شهادت شاهدان).
2. مراحل شکایت: باید به دادسرای محل وقوع جرم مراجعه کنید و شکواییه تنظیم کنید. بازپرس بعد از بررسی، اگه تشخیص بده جرم واقع شده، پرونده رو به دادگاه می فرسته.
3. نقش وکیل: تو اینجور پرونده ها، خصوصاً وقتی که بحث اثبات قصد و نیت متهم (سوء نیت خاص) مطرحه، داشتن یه وکیل کاربلد می تونه خیلی کمکتون کنه. وکیل می تونه مدارک رو بهتر تنظیم کنه، از حقوق شما دفاع کنه و راهنمایی های لازم رو بهتون بده.

۳. دفاعیات متهم در پرونده نشر اکاذیب: وقتی متهم هستید

اگه خدای نکرده به خاطر نشر اکاذیب متهم شدین، باز هم می تونید از خودتون دفاع کنید. مهمترین دفاعیات شامل این موارد میشه:

• عدم احراز رکن مادی: می تونید ثابت کنید که اصلاً اون حرف رو منتشر نکردید، یا اگه منتشر کردید، اون حرف دروغ نبوده و حقیقت داشته. مثلاً با ارائه سند، ثابت کنید که شایعه ورشکستگی شما دروغ نبوده و واقعاً ورشکست شدین (که البته این در مورد نشر اکاذیب به خود فرد، خودش نکته ای داره). یا ثابت کنید که اون مطلب رو شما منتشر نکردید.
• عدم احراز رکن معنوی (قصد مجرمانه): این بخش خیلی مهمه. اگه بتونید ثابت کنید که قصد اضرار یا تشویش اذهان رو نداشتید، ممکنه از اتهام تبرئه بشید. مثلاً اگه یه خبر دروغ رو به اشتباه و بدون اطلاع از دروغ بودنش منتشر کردید (یعنی سوء نیت عام نداشتید)، یا اگرچه می دونستید دروغه، اما قصدتون کمک بوده، نه ضرر زدن. اینجا ارائه شواهد و مستنداتی که نشون دهنده نیت شماست، خیلی حیاتیه.

۴. راهکارهای پیشگیری: چطور هم مجرم نشیم هم قربانی؟

بهترین راه، پیشگیریه! هم برای اینکه گرفتار دادگاه نشید، هم برای اینکه آرامش خودتون و جامعه حفظ بشه:

• کاربران فضای مجازی: قبل از اینکه هر خبری رو تو شبکه های اجتماعی یا پیام رسان ها فوروارد کنید یا منتشر کنید، حتماً از صحت اون مطمئن بشید. منبع خبر رو چک کنید. اگه منبع نامعتبره، به هیچ وجه منتشرش نکنید. یادتون باشه، مسئولیت هرچیزی که به اشتراک می ذارید، پای خودتونه.
• رسانه ها: رسانه ها مسئولیت سنگین تری دارن. همیشه باید اصل بی طرفی و صداقت رو رعایت کنن و قبل از انتشار هر خبری، اون رو از چند منبع معتبر بررسی و راستی آزمایی کنن.
• افراد حقیقی و حقوقی: اگه با شایعاتی مواجه شدید، سعی کنید با آرامش و منطق باهاشون برخورد کنید. گاهی اوقات بهترین راه، سکوته. اما اگه شایعه خیلی جدی بود و آبروتون رو نشونه گرفته بود، حتماً با یه وکیل مشورت کنید تا راهنماییتون کنه.

همیشه یادتون باشه: «شایعه مثل آتشه، اولش کوچیکه ولی اگه مهار نشه، همه چیز رو می سوزونه.»

نتیجه گیری

خب، حسابی گشتیم و دیدیم که ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی چقدر ماده مهم و پرکاربردیه، خصوصاً تو این دوره و زمونه که اطلاعات مثل برق و باد پخش می شن. فهمیدیم که نشر اکاذیب یعنی انتشار حرف های دروغ به قصد ضرر زدن یا تشویش اذهان عمومی، اونم به صورت کتبی. اگه این اتفاق تو فضای مجازی بیفته، ماده ۷۴۶ قانون جرایم رایانه ای میاد وسط. تفاوتش با افترا و توهین هم که مشخص شد؛ افترا تهمت زدن یک کار مجرمانه است و توهین، اهانت به شخصیت.

چیزی که تهش باید تو ذهن همه ما بمونه، «مسئولیت پذیری»ه. مسئولیت پذیری در قبال حرف هایی که می زنیم، اطلاعاتی که منتشر می کنیم و شایعاتی که ممکنه ناخواسته باعث پخش و گسترش شون بشیم. همیشه قبل از هر فوروارد یا اشتراکی، یک مکث کوچیک بکنیم و از خودمون بپرسیم: آیا این حرف حقیقت داره؟ و آیا انتشارش به کسی ضرر نمی زنه؟ با همین دو تا سوال ساده، می تونیم از کلی گرفتاری هم برای خودمون و هم برای بقیه جلوگیری کنیم. و البته، اگه کار جدی شد، حتماً با یه وکیل متخصص مشورت کنید؛ چون پرونده های حقوقی مثل یه هزارتو هستن که هرکسی از راهش خبر نداره.