وقت دوری ازنگاه عامیانه به تحولات منطقه

اما عقلانیت حرف دیگری دارد؛ این که گاه لازم است خود را از چارچوب های بسته رها کرد و به گونه ای عملگرا یک یا دوگام پس کشید و بعد با ایجاد فرصت های تازه گامی به جلو و در خدمت به اهداف استراتژیک خود برداشت. از این رو در عالم دیپلماسی و میدان مفهومی بسا نا آشنا در میان کنشگران کم تحمل که هرگز اهل شمردن هزینه های رفتارشان برای ملک و ملت نبوده و هنوز هم نیستند سیاست “بنشین و ببین” امری سازشکارانه و عقب نشینی عاجزانه تلقی می شود.  این سیاست نه سر تسلیم پذیری دارد و نه می خواهد خود را وارد ماجراجویی جسورانه ای کند که از پیش هزینه های آن را بیش از فایده اش می توان شمرد. 

مشکل اما این است که تندوهای ساده انگار در رو در رویی با تحولات دیپلماسی و میدان خود نه اهل ایستادن هستند؛ نه اهل جنگیدن و نه تسلیم. آنان به جای درک واقعی آنچه واقعیت های جاری و مختصات آن را شامل می شود بنای نگرش خود را بر بستری از تحلیل های غلط و دور از واقعیت بیان کرده و به این ترتیب تجویزهایشان هم به همان اندازه اشتباه می شود. همین جاست که تجویزهای آنان شبیه بمبی است که عمل نمی کند ولی هزینه بالا دارد.  

مهم البته این نیست که این نگرش دچار اشتباه تحلیلی است بلکه خطر احتمال تأثیر مستقیم آن بر تصمیم سازی های کلانی است که برای منافع و امنیت ملی در بر دارد. بدترین وجه و نمود نگرش تندرو در دیپلماسی و میدان این بوده که هرآنچه را که خلاف دیدگاه خود یافته و نپسندیده با بدترین تعبیرات به استهزا کشیده است. این رفتار به اندازه ای بوده که گاه عقلانیت نظام سیاسی را به ملاحظه کاری در تعقیب آنچه رویکرد منطقی خوانده می شود واداشته است. همین مهم بیشترین فرصت را از نه تنها دیپلماسی بلکه هم پوشانی با میدان در سطوح مختلف تلف کرده است. نتایج رفتار تندروها شبیه جا ماندگان از قطاری است که تصور می کنند خواهند توانست هراندازه که می خواهند در ایستگاه بمانند؛ در حالی که آن قطار قرار نیست هیچ گاه دوباره به آن ایستگاه بازگردد. شوربختانه هنگامی است که تمایل به سوار شدن دوباره به قطار پیدا می کنند ولی دیگر دیر شده است. 

اکنون نیز سر و ته خواندن آنچه در ماه ها و روزهای اخیر در غزه لبنان سوریه و بسا بزودی در یمن و عراق رخ داده و خواهد داد هیچ کمکی به پیشبرد اهداف استراتژیک جمهوری اسلامی نمی کند. آنچه لازم است درک واقعی شرایطی است که به هرحال به همه طرف ها تحمیل شده است. دلایل بروز این وضع از حوصله این مجال خارج است و فرصتی دیگر می خواهد اما جریان های تندرو اگر به راستی هوادار منافع و امنیت ملی هستند در هیئت کنشگری سیاسی مدتی را در حالت “تحمل” و قبول سیاست “بنشین و ببین” تن داده و بیش از آن که نزد جامعه جهانی به عنوان بخشی از مشکلات متهم شوند به بخشی از راه حل برای برون رفت منطقه از مشکلات دیده شوند.

زیرکی روسیه در قبول تحولات سوریه می تواند مصداقی از بازی “بنشین و ببین” باشد. این سیاست نخستین بار نیست که مسکو آن را در دستور کار خود قرار داده؛ بلکه در اشغال افغانستان و عراق طی دهه نخست قرن میلادی حاضر اجرا کرد و نتایج آن را با صبوری به چشم دید. حال بیراه نخواهد بود که به ویژه جریان تندرو که نزدیکی رویکردی با سیاست های مسکو دارد از این شیوه بهره برده و اجازه دهد که عقلانیت کلان نظام سیاسی بدون گرفتار شدن در ملاحظه کاری آنچه به صلاح است را عمل کند.  

برخلاف تصور عامیانه نگرش تندروهای ساده انگار سیاست همیشه به معنای پیش بردن یک ایده به هر قیمت نیست.