کودکان کار کم شده اند؟

آفتاب نیوز :

حضور کودکانی با البسه های چرک در میان اتومبیل های شهر های پرجمعیت که ابتدا از تهران شروع شد، از سال های دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد شروع شد، به تدریج به بخش ثابتی از تصاویر شهری بدل شد تا مثل زباله گرد ها که خیل عظیمی از آن ها هم کودکان هستند، به بخش جدایی ناپذیری از بافت شهری بدل شوند و در حالی که هنوز حضورشان به همان شدت احساس می شود، مسیولان بگویند که این ها کم شده اند.

البته این عزیزان دیگر مثل گذشته، سر و وضعی به هم ریخته ندارند؛ درصد قابل توجهی از این افراد که به گفته مسیولان اتباع افغان هستند و البته نیاز به گفته مسیولان نیست و از زبان و ظاهرشان پیداست، اما حالا دیگر لباس های کهنه و چرک ندارند؛ گوشی های تلفن همراهی که در دستان زباله گرد های افغان هستند از مدل گوشی ها بسیاری از جوانان ایرانی تحصیل کرده و بیکار بالاتر است. به نظر می رسد که پیشوند کار را دیگر نباید برای این کودکان استفاده کرد.

کاهش کار کودکان محسوس است؟

همزمان با روز جهانی مبارزه با کار کودکان، مسیولان، کارشناسان و کنشگران مرتبط با این حقوق گفته اند که تعداد این ها کم شده. دبیر مرجع ملی حقوق کودک از برآورد وجود حدود 5000 کودک کار و خیابان در شهر تهران خبر داده و گفته است که طرح ساماندهی کودکان کار خیابان در حالی از اوایل اسفندماه تاکنون اجرا شده است که طی این سه ماه، 2139 تن از این کودکان ساماندهی شده اند.

علی کاظمی، توضیح داده که کودکان کار خیابان یا به تعبیر دقیق تر کودکان در موقعیت خیابان به کودکانی گفته می شود که به دلیل فقر یا چالش های خانوادگی در موقعیتی قرار گرفته باشند که ناگزیر از تامین معاش از طریق خیابان هستند. به اعتقاد او از تشکیل دولت سیزدهم، موضوع حمایت از کودکان کار خیابان در مرجع ملی مورد توجه بود و مطالعات لازم در این خصوص انجام و در سال 1401 در برنامه ریزی های مرجع ملی حقوق کودک موضوع ساماندهی کودکان وارد شد. وزیر دادگستری به عنوان رییس مرجع ملی حقوق کودک در برنامه ابلاغی مرجع، اولین برنامه را حمایت از کودکان کار خیابان قرار داده بود.

در همین راستا گفته شده که در سال گذشته کارگاهی با حضور مدیران کل اجتماعی استان ها و معاونان حقوق عامه در دادستانی های کل کشور برگزار شد. نتیجه این کار شناسایی 10 حوزه پرخطر و راهبردی در حوزه کودکان در معرض خطر و طراحی برنامه هایی برای کاهش این مخاطرات برای اطفال و نوجوانان بود که یکی از این حوزه ها درباره حمایت از کودکان در موقعیت خیابان است. در هر یک از حوزه های راهبردی کارگروه هایی تشکیل و راه ها و برنامه های برون رفت از این چالش ها طراحی شد.

به گفته دبیر مرجع ملی در حال حاضر مشاهدات میدانی در خیابان ها و معابر تهران حکایت از کاهش محسوس حضور کودکان در سر چهارراه ها و گذرگاه ها دارد، به گونه ای که طبق آخرین آمارها، با اجرای طرح از اوایل اسفندماه تاکنون، 2139 کودک در وضعیت خیابان ساماندهی شده اند که 1764 نفر از آن ها افغان، 56 کودک پاکستانی و مابقی آن ها ایرانی هستند.

کاظمی، گفته به طور کلی برآورد ها نشان می دهد که حدود 5000 کودک کار و خیابان در شهر تهران وجود دارد که بر همین اساس اجرای طرح مذکور با قوت همچنان ادامه دارد. تعداد حجم تیم های عملیاتی افزایش پیدا کرده و در این راستا 22 ون برای ادامه اجرای طرح اختصاص پیدا کرده است.

او درباره علت حضور این کودکان در سر چهارراه ها توضیح داد: این پدیده در کشور عوامل متعددی دارد و استان به استان ممکن است عامل آن متفاوت باشد.

او افزوده: در استان تهران اکثریت این کودکان مشکل بازماندگی از تحصیل دارند. قریب به 90 درصد این کودکان نیز در تهران دچار مشکل مالی نبوده اند. اما طبق بررسی ها، در برخی استان های دیگر که ترکیب غالب جمعیت کودکان کار خیابان را اتباع ایرانی تشکیل می دهند، علاوه بر بازماندگی از تحصیل، مشکل فقر مادی را هم باید به عنوان متغیر موثر در نظر گرفت.

دبیر مرجع ملی حقوق کودک که با نوتیفیکیت گفتگو کرده، درخصوص نحوه حمایت از خانواده کودکانی که به دلیل مشکلات مالی کودکشان را به خیابان فرستاده اند، توضیح داده است که فرایند حمایتی و توانمندسازی در بهزیستی طراحی شده و بسته های مختلف حمایتی برای کودکان کار خیابان در نظر گرفته شده است، اما به دلیل اینکه روش های پیاده شده قبلی با رویکرد حمایتی همراه نبوده است، از همین رو این فرایند های حمایتی در حال ارتقا و بهسازی است.

او توضیح داده: در کشور روش ها و الگو های مختلف حمایتی برای حمایت از کودکان کار خیابان وجود دارد که مشخصا به الگوی تبریز، تهران و مشهد می توان اشاره کرد. در این الگو ها به تناسب امکانات استان و عوامل تاثیرگذار روش های متفاوتی برای رفع پدیده کار خیابانی کودکان شکل گرفته است که در این راستا مرجع ملی با بهره گیری از این روش ها و کمک تمامی دستگاه های مربوط، مبادرت به تهیه رهنمود ملی کودکان کار خیابان کرده است که به زودی منتشر می شود.

فعالان و کنشگران اجتماعی می گویند: تخمین دقیقی از تعداد کودکان کار در ایران وجود ندارد، زیرا آمار های رسمی به طور کامل و دقیق ثبت نمی شوند. مقامات رسمی این آمار را در حدود 14 هزار کودک کار عنوان می کنند این در حالی است که برخی نیز این تعداد را بسیار بیش از این تخمین می زنند.

رسول فلکی به اقتصاد24، با بیان اینکه نبود آمار دقیق و جامع از تعداد و وضعیت کار کودکان، یکی از چالش های اصلی در مقابله با این پدیده است، گفت: برای مقابله موثر با کار کودکان، نیاز به اقدامات جامع و هماهنگ از سوی دولت، نهاد های مدنی و جامعه وجود دارد. این اقدامات باید شامل بهبود شرایط اقتصادی خانواده ها، افزایش دسترسی به آموزش و خدمات حمایتی باشد.

او درباره دلایل کار کودکان گفته عوامل متعددی منجر به کار کودکان می شوند؛ فقر و نیاز های اقتصادی خانواده ها یکی از اصلی ترین دلایل است. در بسیاری از مناطق جهان، خانواده ها برای بقا مجبورند کودکان خود را به کار بفرستند. همچنین، نبود سیستم های آموزشی کافی و قابل دسترس و نیز عدم آگاهی از حقوق کودکان و قوانین مربوط به کار کودکان از دیگر دلایل مهم هستند.

83 درصد کودکان کار از اتباع هستند

بر اساس آخرین آمار اعلام شده از سوی سازمان بهزیستی کشور، بیش از 44 یا 45 درصد از کودکان کار با بُعد خانوار بین 4 تا 6 نفر هستند. مسیولان بار ها اعلام کرده اند که هر یک ریال کمک به کودکان کار، منجر به فرو رفتن این کودکان در گرداب مشکلات و سلب امکان توانمندسازی آن ها خواهد شد.

برخی کارشناسان درآمد خوب را از دیگر علل افزایش کار اتباع ذکر کرده اند. براساس برخی بررسی های میدانی، خانواده دارای چهار فرزند، ماهانه 60 میلیون تومان درآمد از طریق کودک کار و خیابان، کسب می کند.

در حالی که کشور پیشرفته ای مانند ژاپن با وجود سالمندی جمعیت و رشد منفی جمعیت حاضر به پذیرش مهاجران نیست؛ ایران به عنوان کشور در حال توسعه به دلیل حس نوع دوستی و مهمان نوازی، پذیرای شمار زیادی از اتباع افغانستان شده است که فرزندان زیادی دارند و عده ای از آن ها از این تعداد فرزندان پرشمار، برای کار در خیابان استفاده می کنند.

بررسی داده های منتشرشده در مرکز آمار ایران نشان می دهد تعداد تولد ها از مادران غیرایرانی در سال 1400 نسبت به سال 1396 بیش از 70 درصد افزایش یافته است.

در کنار این گزارش آمار که نوتیفیکیت گزارش کرده است، آمار بالای 90 درصدی تعلق زباله گرد ها و شمار بالای کودکان آن را هم اضافه کنید.

اما در توضیح تعریف کار کودک، بد نیست به کودکان ایرانی که در سنین کم در بلوچستان تا سایر نقاط محروم یک زندگی را می چرخانند، اشاره کنیم؛ کودکانی که خیلی زود بزرگ شده اند و کمک حال خانواده های خود بوده و فعالینی هم نیستند که به حقوقشان رسیدگی کنند.

باید دید که در این اوضاع سیاست مسیولان و دولت جدیدی در قبال این وضعیت و چه خواهد بود؟