چرا اطلاعات اموال خزانه جواهرت ملی ثبت نشده و فرش های سعدآباد گم شد؟

 به گزارش نوتیفیکیت پانزدهمین نشست شورای هماهنگی امور موزه ها چهارشنبه ۱۱ مهرماه ۱۴۰۳ در موزه هنرهای معاصر تهران برگزار شد که نمایندگانی از دستگاه های اجرایی نهادهای عمومی غیردولتی و سایر مؤسسه های موزه ای حضور داشتند. در این نشست گزارشی از وضعیت ثبت اطلاعات اموال منقول فرهنگی تاریخی توسط موزه های وابسته و غیروابسته نهادهای عمومی مشارکتی و خصوصی داده شد.

هادی میرزایی مدیرکل موزه ها در وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی در این راستا یادآور شد: تکالیفی در نشست چهاردهم شورای هماهنگی های امور موزه ها  ابلاغ شد که بر این اساس موزه های سراسر کشور مکلف بودند اطلاعات اموال فرهنگی تاریخی خود را در سامانه آرشیو ملی اطلاعات (جام) ثبت کنند.

به گفته مدیرکل موزه ها که به اطلاعات سامانه جام استناد کرد تنها ۲۲ موزه در سطح کشور که به دیگر دستگاه ها و نهادها وابسته هستند اطلاعات اموال تاریخی و فرهنگی خود را در سامانه «جام» ثبت کرده اند که موزه هنرهای معاصر موزه ورزش و موزه بنیاد ایرانشناسی شعبه بوشهر پیش رو بوده اند و بسیاری از موزه ها هنوز در این باره اقدام نکرده اند که مصداق بارز ترک فعل است.

میرزایی گفت: قوه قضائیه از ما خواسته است دستگاه هایی که ترک فعل کرده اند را معرفی کنیم ولی تا به حال این کار را انجام نداده ایم. ما تا حالا صبر کرده ایم و پاسخ نهادهای نظارتی را این طور داده ایم که شاید هنوز این مسئله برای موزه داران دستگاه های دیگر تبیین نشده است اما این جلسه در واقع اتمام حجت ما با موزه های دستگاه های دیگر است. تا کنون نامه ها و ابلاغیه های زیادی به موزه ها فرستاده شده و به کرات از آنها خواسته ایم که اقدام کنند.

او تاکید کرد: ثبت اطلاعات آثار موزه ای به معنای ضبط آثار نهادهای دیگر در وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی نیست. ما به آنها نیازی نداریم. وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی آنقدر اثر دارد که دنبال جا برای نمایش آنهاست. در واقع ما طبق قانون باید بتوانیم برای آثار دستگاه های دیگر شناسنامه ای داشته باشیم تا اگر اتفاقی برای آن آثار افتاد بدانیم چه چیزی داشته ایم و مانند برخی از کشورها از جمله عراق نباشیم که شیء از موزه به غارت می رود و هیچ اطلاعاتی از آن وجود ندارد.

مدیرکل موزه های کشور اضافه کرد: زمانی که اطلاعات اموال در سامانه ثبت شود می توانیم آثارمان را در هر کجای دنیا که باشد پیگیری کنیم. الان کشوری مانند افغانستان نمی داند برخی گنجینه هایش کجاست چون هیچ اطلاعاتی از آنها نداشته و ثبت نکرده است.

میرزایی اشاره ای هم به ماجرای فرش های سعدآباد داشت و با این پرسش که چرا فرش های سعدآباد گم شد؟ گفت: چون امین اموال فکر می کرد اینها اموال اداری است و می تواند به جای دیگری برود در حالی که این طور نیست و نشان می دهد که باید درک کنیم اموال فرهنگی تاریخی متعلق به یک نهاد نیست.

محمدرضا زاهدی رئیس اداره اموال فرهنگی و تاریخی وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی در ادامه این بحث تاکید کرد که پلیس اینترپل ایران به سامانه «جام» دسترسی دارد تا اگر سرقتی انجام شد پیگیر باشد. از طرفی دسترسی به اطلاعات اولیه آثار برای محققان فراهم می شود.

زاهدی گفت: یکی از مهم ترین آئین نامه ها به اموال تاریخی فرهنگی در اختیار دستگاه ها مربوط است که در آن چند ماده وجود دارد و به ساماندهی و مستندنگاری اموال نهادهای عمومی و غیردولتی می پردازد. در این آئین نامه به حفاظت از میراث فرهنگی که در سال ۸۱ توسط شورای امنیت به تصویب رسیده است اشاره می کند و می گوید باید دستگاه های دولتی که اموال فرهنگی تاریخی دارند فهرست اموال را به میراث فرهنگی ارسال کنند. همچنین در ماده ۲۰ این آئین نامه اشاره شده است که ملحقات معماری می بایست توسط میراث شناسایی شده و فهرست مصوب آن در اختیار میراث فرهنگی قرار گیرد.

او اظهار کرد: در تمام دوره های مختلف از رؤسای جمهوری تقاضا شده است نهادهایی عمومی و دولتی نسبت به ارائه اطلاعات اموال فرهنگی و تاریخی خود در دو نسخه اقدام کنند؛ یک نسخه را به وزارت دارایی و دیگری را به وزارت میراث فرهنگی ارائه دهند اما از سال ۸۱ تا به امروز جدی گرفته نشده است.

در این نشست درباره ثبت نشدن اطلاعات آثار خزانه جواهرات ملی بانک مرکزی انتقاد شد که میکائیلی نماینده حاضر در این نشست این گونه پاسخ داد: هیأت امنا با ثبت اطلاعات در سامانه موافق نیست همانطور که اجازه رسانه ای شدن حتی یک عکس از اموال را هم نمی دهد. در هیأت امنا دستگاه های نظارتی هم عضو هستند. ضمن اینکه قوانینی که شما درباره الزام موزه ها به ثبت اموالشان اشاره کردید مربوط به موزه هاست ولی ما خزانه هستیم نه موزه.

میرزایی مدیرکل امور موزه های  کشور هم در واکنش گفت: هیأت امنا نباید که مبدع قانون باشد باید تابع قانون باشد. در قوانین آمده است اموال فرهنگی تاریخی که در اختیار نهادهای دولتی و عمومی قرار داد و از گنجینه موزه یا خزانه حرفی به میان نیاورده حتی فراتر از آن گفته است که تشخیص نفایس هم بر عهده وزارت میراث فرهنگی است.

احمد محیط طباطبایی رئیس ایکوم ایران (کمیته ملی موزه ها) نیز در ادامه این بحث گفت: اگر موزه ای نمی تواند آثارش را ثبت کند اسمش را تغییر دهد چون مردم حق دارند بدانند چه چیزی داخل موزه است. مثلاً اگر موزه امام علی آثارش را ثبت نمی کند و نمی خواهد این کار را انجام دهد بهتر است اسمش را مرکز تجسمی بگذارد تا موزه! این اموال به مردم تعلق دارد پس باید اطلاعاتشان ثبت شود. مردم حق دارند درباره آثار خزانه جواهرات ملی دچار سوءتفاهم شوند. از طرفی ثبت نشدن اطلاعات این آثار دولت را زیر فشار می برد تا پاسخگو باشد.

در این نشست مدیران برخی از موزه ها از محدودیت های سامانه جام در ثبت اطلاعات اموال تاریخی سخن گفتند. از طرفی جبرئیل نوکنده مدیر موزه ملی ایران از ضرورت ثبت اطلاعات آثار در اختیار سخن گفت و اظهار کرد: کشورهای همسایه به سرعت اسناد و آثار ما را کهنه سازی می کنند و به خودشان هویت می دهند. ما باید اطلاعات آثارمان را داشته باشیم تا از جعل آنها جلوگیری شود.

این شورا همچنین به تقویم رویدادهای موزه ای پرداخت و میرزایی درباره آن گفت: موزه ها دیگر از نگاه شیء محور فاصله گرفته اند و عملا به محتوا هویت و دانش نهفته در آثار رسیده اند. بیان دانش نهفته در آثار و میراث فرهنگی یا اموال فرهنگی تاریخی که به عنوان بخشی از هویت این سرزمین محسوب می شود مهمترین نقطه اتصال به جامعه مخاطبان همه اقشار سنی و طبقات اجتماعی است. امیدواریم با تقویم رویداد فرهنگی و اقداماتی که انجام می شود بتوانیم موزه ها را با یک برنامه از پیش تعیین شده رویدادمحورتر کنیم تا میزبانی شایسته ای برای مردم کشورمان و گردشگرن داخلی و خارجی باشیم.  

مدیرکل موزه ها افزود: سال گذشته از سوی وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی بیش از ۶۰۰ رویداد برگزار شد که نسبت به سنوات گذشته ۴۰۰ درصد رشد داشت که به ۱۳ درصد رشد در تعداد بازدیدکنندگان نسبت به سال گذشته و دوران بعد از کرونا رسید.

پایان خبر نوتیفیکیت