نمونه دادخواست ابطال چک تضمینی

دادخواست ابطال چک تضمینی یعنی شما می خواهید جلوی اجرایی شدن یه چکی رو بگیرید که به عنوان ضمانت داده بودید و حالا به هر دلیلی دیگه نباید وصول بشه. این شامل ابطال اجراییه، متوقف کردن عملیات بانکی و حتی پس گرفتن خود لاشه چک میشه. در ادامه، همه چی رو در مورد این موضوع بهتون می گیم و یه نمونه دادخواست کامل هم براتون آوردیم.

چک تضمینی، یه جور سندی هست که تو معاملات و قراردادهای مختلف، برای اطمینان از انجام تعهدات یا حسن انجام کار، رد و بدل میشه. حالا ممکنه یه جاهایی کار گره بخوره، تعهدات انجام نشه یا اصلاً سوءاستفاده ای بشه و این چک که قرار بوده فقط ضمانت باشه، تبدیل به دردسر بشه. وقتی دارنده چک میره سراغ وصول اون، ممکنه علیه صادرکننده، اجراییه صادر بشه که واقعاً زندگی آدم رو مختل می کنه.

اینجاست که بحث ابطال اجراییه چک تضمینی و حتی پس گرفتن لاشه چک پیش میاد. خب، طبیعیه که هر کسی تو این موقعیت قرار بگیره، دنبال راه حل قانونی و درست و حسابی می گرده. قراره تو این مقاله، قدم به قدم راه و چاه این کار رو بهتون نشون بدیم. از اینکه اصلاً چک تضمینی یعنی چی، تا اینکه چطوری باید یه دادخواست کامل بنویسید و چه نکاتی رو باید حواس تون باشه. خیالتون راحت، طوری براتون توضیح میدم که همه چیز دستگیرتون بشه.

چک تضمینی: اصلاً چی هست و چه فرقی با بقیه چک ها داره؟

ببینید، تو دنیای معاملات و قراردادها، گاهی اوقات لازمه یه طرف یه جوری خیالش راحت باشه که طرف مقابل به قول و قرارش عمل می کنه. اینجاست که پای چک تضمینی میاد وسط. این چک، یه ابزار مالیه که برای اطمینان از انجام یه کار یا تعهد مشخص، صادر میشه، نه برای پرداخت یه بدهی قطعی. یعنی قرار نیست همین الان پولش پرداخت بشه، مگر اینکه اون تعهد اصلی به مشکل بخوره.

تعریف و ویژگی های چک تضمینی

طبق قانون، چک تضمین شده، چکیه که بانک به درخواست مشتریش صادر می کنه و خود بانک هم پرداخت وجهش رو تضمین می کنه. این یعنی اعتبار این چک خیلی بالاتره، چون خود بانک پشتش وایساده. اما یه نکته خیلی مهم هست: از وقتی قانون جدید چک (صیادی) اومده، دیگه نمی شه چک تضمینی رو «در وجه حامل» صادر کرد. حتماً باید اسم یه گیرنده مشخص توش نوشته بشه و مشخصاتش هم تو سامانه صیاد ثبت بشه. اینجوری دیگه نمی تونن هر کی چک رو دستش بگیره بره بانک و پولشو بگیره.

ویژگی مهم دیگه ش اینه که تو قانون جدید، امکان پشت نویسی و انتقالش هم عملاً از بین رفته. یعنی اگه شما چک تضمینی به اسم الف صادر کردید، فقط الف می تونه پولش رو بگیره، نمی تونه بده به ب و ب بره بگیره. این محدودیت ها برای جلوگیری از سوءاستفاده ها و پول شویی گذاشته شده. البته هنوز هم تو محاوره و معاملات، به چک هایی که به عنوان ضمانت صادر میشن، حتی اگه از نوع عادی باشن، چک تضمینی میگن، ولی از لحاظ قانونی، چک تضمینی یه تعریف خاص داره که گفتم.

تفاوت های کلیدی با چک عادی، چک رمزدار بین بانکی و سفته

شاید بپرسید خب فرقش با چک های دیگه چیه؟ الان براتون توضیح میدم:

• چک عادی: چک عادی رو خودتون صادر می کنید، بانک پرداختش رو تضمین نمی کنه و ممکنه پاس نشه (برگشت بخوره). می تونه در وجه حامل باشه و راحت تر منتقل میشه.
• چک رمزدار بین بانکی: این چک رو بانک صادر می کنه ولی برای انتقال وجه بین دو بانک مختلفه. یعنی مثلاً شما می خواید پول از بانک ملی به حساب خودتون تو بانک ملت بریزید، از این چک استفاده می کنید. گیرنده اش هم مشخصه و باز هم بانک پرداختش رو تضمین می کنه.
• سفته: سفته یه سند تجاریه که توش متعهد میشید یه مبلغی رو تو یه تاریخ مشخص یا عندالمطالبه پرداخت کنید. سفته دیگه مثل چک، از پشتوانه بانکی برخورداره نیست و روال وصولش با چک فرق می کنه. بیشتر مواقع برای ضمانت های کوچکتر یا بین افرادی که شناخت بیشتری از هم دارند، استفاده میشه.

موارد کاربرد صحیح و متداول چک تضمینی در قراردادها

چک تضمینی تو جاهای مختلفی کاربرد داره. مثلاً:

• تضمین حسن انجام کار: تو قراردادهای پیمانکاری، شرکت ها از پیمانکار چک تضمینی می گیرن که اگه کار رو خوب و سر وقت انجام نداد، بتونن ضررشون رو جبران کنن.
• تضمین تخلیه ملک: مستأجر به صاحبخونه چک میده که آخر قرارداد، ملک رو تخلیه می کنه و هیچ ضرری بهش نزده.
• تضمین پرداخت اقساط: اگه کسی جنسی رو قسطی بخره، ممکنه یه چک تضمینی بابت کل اقساط بده که اگه قسطاش عقب افتاد، فروشنده بتونه اقدام کنه.
• تضمین بازپرداخت وام: بانک ها یا افراد، برای دادن وام، ممکنه چک تضمینی بگیرن.

اما نکته مهم اینه که تو همه این موارد، هدف از چک، ضمانت و اطمینان هست، نه پرداخت مستقیم. این همون چیزیه که اگه دارنده چک تضمینی بهش عمل نکنه و بخواد همینطوری چک رو اجرا کنه، شما حق دارید برید دنبال ابطال اجراییه اش.

ابطال چک تضمینی: قضیه اداریه یا دادگاهی؟

خب، وقتی حرف از ابطال چک تضمینی میشه، دو تا مسیر اصلی وجود داره: یا کارتون تو همون بانک راه میفته که بهش میگن ابطال اداری، یا مجبور میشید برید دادگاه و دعوا راه بندازید که میشه ابطال قضایی. بذارید هر کدوم رو جداگانه براتون توضیح بدم.

ابطال اداری (بانکی): وقتی کار به دعوا نمی کشه

این روش، همونیه که همه دوست دارن ازش استفاده کنن، چون دردسرش کمتره و سریع تر به نتیجه می رسه. ابطال اداری معمولاً زمانی اتفاق میفته که اوضاع بین صادرکننده و دارنده چک خوبه و جفتشون با هم مشکلی ندارن. یعنی هر دو طرف توافق دارن که این چک دیگه نباید وصول بشه یا نیازی بهش نیست. مثلاً:

• با توافق طرفین: اگه شما چک تضمینی رو به یه نفر دادید و حالا اون تعهد اصلی تموم شده یا اصلاً قرارداد فسخ شده و طرف هم آدم منصفیه و راضیه که چک رو برگردونه، می تونید با همدیگه برید بانک و تقاضای ابطال بدید. تو این حالت، چون هر دو طرف (صادرکننده و ذینفع) حضور دارن، بانک طبق مقررات خودش، چک رو باطل و لاشه رو به شما برمی گردونه.
• در صورت مفقودی یا سرقت (با همکاری): اگه خدای نکرده چک تضمینی گم یا دزدیده شده باشه و دارنده چک هم با شما همکاری کنه و بگه که این چک دست من نیست یا دزدیده شده، باز هم با مراجعه مشترک به بانک و پر کردن فرم های مربوطه و ارائه تعهدنامه های لازم، می تونید مراحل ابطال رو طی کنید.

اما حواس تون باشه، این نوع ابطال با ابطال اجراییه ای که تو دادگاه اتفاق میفته، زمین تا آسمون فرق داره. اینجا قضیه بین خودتونه و بانک فقط مجری توافق شماست. ولی اگه دارنده چک همکاری نکرد، اون وقت باید برید سراغ مسیر قضایی که یکم پیچیده تره.

ابطال قضایی (ابطال اجراییه) چک تضمینی: وقتی پای دادگاه وسط میاد

وقتی دارنده چک تضمینی، بدون اینکه شما به تعهدتون عمل نکرده باشید، یا حتی وقتی که اون تعهد دیگه وجود نداره، اقدام به وصول چک می کنه و علیه شما اجراییه چک صادر میشه، اینجا دیگه کار از بانک و توافق می گذره و باید بیاید دادگاه تا حق تونو بگیرید.

اجراییه چک چیه و چرا باید باطلش کرد؟

اجراییه چک یعنی وقتی دارنده چک برگشت خورده (یا حتی چک تضمینی رو به خیال خودش وصول کرده)، می ره دنبال اینکه از طریق قانونی و بدون نیاز به تشکیل دادگاه طولانی، پولش رو از شما بگیره. این اجراییه می تونه باعث مسدودی حساب بانکی تون، توقیف اموال تون، و حتی ممنوع الخروجی بشه. فکرشو بکنید، یهو می بینید حسابتون خالیه و نمی تونید سفر برید! خب، معلومه که باید جلوی این کار گرفته بشه و این اجراییه باطل بشه. مخصوصاً اگه چک، تضمینی بوده و نباید وصول می شده.

ماده ۲۳ قانون چک: سنگ بنای ابطال

مبنای اصلی برای ابطال اجراییه چک تضمینی، ماده ۲۳ قانون صدور چک اصلاحی سال ۱۳۹۷ هست. این ماده به صادرکننده چک، این حق رو میده که اگه چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی بوده و تو متن چک هم بهش اشاره شده، بتونه جلوی اجراییه رو بگیره و حتی ابطالش کنه. البته این کار، شرایط و قواعد خودشو داره که تو بخش بعدی کامل توضیح میدم.

خلاصه اینکه، اگه اوضاع دوستانه پیش نرفت و دارنده چک تضمینی خواست از چک سوءاستفاده کنه، شما تنها نیستید و قانون راه هایی رو برای دفاع از حق تون پیش بینی کرده. فقط باید بلد باشید چطور ازش استفاده کنید.

ماده ۲۳ قانون چک: چه شرایطی برای ابطال اجراییه چک تضمینی لازمه؟

خب، رسیدیم به هسته اصلی ماجرا! ماده ۲۳ قانون صدور چک، مثل یه نقشه راه برای ابطال اجراییه چک تضمینی می مونه. اما همونطور که گفتم، این کار شرایطی داره که باید مثل روز روشن اثباتش کنید. اگه نتونید این شرایط رو ثابت کنید، دادگاه نمی تونه حکم به نفع شما بده. بریم سراغ جزئیات:

باید تو متن چک، «تضمینی بودن» قید شده باشه

مهم ترین شرط و اولین قدم اینه که روی خود برگه چک، یا تو یه سند جداگانه که همراه چک صادر شده، به وضوح قید شده باشه که این چک «بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی» صادر شده. مثلاً نوشته باشن: «این چک بابت تضمین حسن انجام کار در قرارداد شماره ۱۲۳ مورخ فلان است.» یا «بابت ضمانت تخلیه ملک». اگه این عبارت به صراحت روی چک یا سند همراهش نباشه، کارتون تو دادگاه خیلی سخت میشه، چون اصل بر اینه که چک، سند پرداخت نقدیه، نه ضمانت. پس موقع صدور چک تضمینی، حتماً حتماً این نکته رو رعایت کنید و عبارت تضمینی بودن رو قید کنید.

یه قرارداد اصلی پشت قضیه باشه

شرط بعدی اینه که وجود یه «قرارداد پایه» رو اثبات کنید. یعنی این چک همینطوری الکی داده نشده، بلکه پشتش یه معامله، یه قرارداد اجاره، یه قرارداد همکاری، یا هر تعهد دیگه ای بوده. شما باید این قرارداد رو به دادگاه ارائه بدید و نشون بدید که چک تضمینی شما، بخشی از اون قرارداد اصلی بوده. مثلاً اگه چک رو بابت تضمین اجاره نامه دادید، باید اجاره نامه رو بیارید. اگه بابت قرارداد پیمانکاری بوده، اون قرارداد رو نشون بدید. این قرارداد، مثل یه مدرک مهم نشون میده که هدف از صدور چک، چی بوده.

خواهان به تعهدش عمل نکرده باشه یا شرط محقق نشده باشه؟

اینجا یه نکته خیلی ظریف وجود داره که بار اثباتش خیلی مهمه. وقتی شما ادعا می کنید چک تضمینی دادید و حالا می خواید اجراییه اش رو باطل کنید، دارنده چک (خوانده) باید ثابت کنه که شما به تعهدت عمل نکردی یا اون شرطی که تو قرارداد پایه بوده، محقق شده و به همین دلیل حق داره چک رو وصول کنه. به زبان ساده تر:

• اگه چک رو بابت تضمین حسن انجام کار داده بودی، دارنده چک باید ثابت کنه که شما کار رو خوب انجام ندادی.
• اگه چک بابت تخلیه ملک بوده، دارنده چک (صاحب ملک) باید ثابت کنه که شما ملک رو تخلیه نکردی.

اگه دارنده چک نتونه این رو اثبات کنه و شما هم بتونید نشون بدید که به تعهدتون عمل کردید یا اصلا اون شرط محقق نشده، اون وقت دادگاه به نفع شما حکم میده و اجراییه باطل میشه. اینجاست که نقش مدارک و مستندات شما، مثل نامه ها، صورتجلسه ها، شهادت شهود، و هرچیزی که اثبات کنه شما به وظیفه تون عمل کردید، پررنگ میشه.

دلایل دیگه چی؟

گاهی اوقات دلایل دیگه ای هم برای ابطال چک ممکنه وجود داشته باشه، مثلاً:

• مشروط بودن چک: اگه تو متن چک، وصول وجه اون منوط به تحقق شرط خاصی شده باشه (مثلاً «در صورت تایید فلان اداره، وجه این چک قابل وصول است»).
• تحصیل چک از طریق جرم: اگه چک از طریق کلاهبرداری، سرقت، خیانت در امانت، یا هر جرم دیگه ای به دست دارنده رسیده باشه. البته تو این موارد، باید اول برید شکایت کیفری کنید.

اهمیت مستندات و شواهد در اثبات تضمینی بودن: رفقا، تو اینجور پرونده ها، «حرف» به درد نمی خوره. باید «سند» و «مدرک» داشته باشید. هر چیزی که بتونه ادعای شما رو ثابت کنه، از قرارداد اصلی گرفته تا نامه ها و مکاتبات بین شما و دارنده چک، پیامک ها، شهادت شهود، واریز وجه یا هر سندی که نشون بده شما به تعهدت عمل کردی، خیلی خیلی مهمه. هرچی مدارکتون کامل تر باشه، شانس موفقیت تون تو دادگاه بیشتره.

مراحل گام به گام برای ابطال اجراییه چک تضمینی: چیکار باید کرد؟

خب، اگه خدای نکرده کار به دادگاه کشید و باید برای ابطال اجراییه چک تضمینی اقدام کنید، باید بدونید که این کار چند تا مرحله داره که باید یکی یکی و با دقت انجامشون بدید. عجله کار شیطونه، مخصوصاً تو مسائل حقوقی!

گام اول: مدارکتو جمع و جور کن!

قبل از اینکه هر قدمی بردارید، باید مثل یه کارآگاه، همه مدارک و شواهدی که دارید رو جمع کنید و آماده کنید. این مرحله، مهم ترین مرحله است، چون بدون مدارک، تو دادگاه نمی تونید کاری از پیش ببرید. چی لازم دارید؟

• رونوشت مصدق چک: حتماً یه کپی برابر اصل از چک تضمینی که صادر کردید، داشته باشید. اگه اصلش دستتونه که چه بهتر، ولی کپی مصدق هم لازمه.
• رونوشت مصدق اجراییه: کپی برابر اصل اجراییه ای که علیه شما صادر شده (چه از دادگاه باشه چه از اداره ثبت)، حتماً باید تو مدارکتون باشه. این سندی هست که نشون میده شما داری از چی شاکی هستید.
• قرارداد اصلی (قرارداد پایه): مهم ترین مدرک شما همین قرارداد اصلیه! همون قراردادی که بابتش چک رو به عنوان تضمین دادید. حواستون باشه که کپی برابر اصل باشه. اگه تو قرارداد، قید شده باشه که چک بابت تضمین داده شده، خیلی به نفع شماست.
• مکاتبات، پیامک ها، ایمیل ها: هرگونه مکاتبه، پیامک، ایمیل یا حتی ویس (که باید تو دادگاه با اجازه قاضی تبدیل به مدرک بشه) که نشون بده شما به تعهدتون عمل کردید، یا نشون بده دارنده چک قصد سوءاستفاده داره، می تونه کمک کننده باشه.
• شهود (اگه دارید): اگه افرادی هستند که شاهد تضمینی بودن چک یا انجام تعهدات شما هستند، مشخصات و آدرس اون ها رو هم آماده کنید.
• مدارک شناسایی: کپی شناسنامه و کارت ملی خودتون (یا موکلتون اگه وکیل هستید) و همچنین وکالت نامه (اگه با وکیل کار می کنید).

گام دوم: یه دادخواست حسابی بنویس!

بعد از اینکه مدارک رو جمع کردید، نوبت به تنظیم دادخواست میرسه. دادخواست مثل یه نامه رسمی به دادگاهه که توش خواسته خودتون رو مطرح می کنید و دلایلتون رو میارید. این قسمت واقعاً تخصصیه و بهتره حتماً از یه وکیل کمک بگیرید، ولی اصولش اینه:

1. ارکان دادخواست: دادخواست باید شامل مشخصات خواهان (شما)، خوانده (دارنده چک)، وکیل (اگه دارید)، خواسته (چی از دادگاه می خواید)، دلایل و منضمات (مدارکی که جمع کردید) و در نهایت، شرح دادخواست باشه.
2. خواسته های اصلی و فرعی: تو این دعوا، خواسته های شما معمولاً ایناست:
   • ابطال اجراییه چک: این خواسته اصلیه که می خواید اون عملیات اجرایی که علیه تون شروع شده، باطل بشه.
   • صدور قرار توقف عملیات اجرایی: این خواسته فرعی و خیلی مهمیه. از دادگاه می خواید فعلاً و تا زمانی که به اصل دعوا رسیدگی میشه، جلوی اون اجراییه رو بگیره تا ضرر بیشتری بهتون وارد نشه. (مثلاً حسابتون مسدود نمونه یا ممنوع الخروج نباشید).
   • استرداد لاشه چک: اگه می خواید اصل برگه چک رو پس بگیرید، باید این خواسته رو هم مطرح کنید.
   • محکومیت خوانده به پرداخت خسارات دادرسی: هزینه تمبر، حق الوکاله وکیل، و هر خرج دیگه ای که برای این پرونده کردید.
3. شرح دادخواست: تو این قسمت، داستان رو از اول تا آخر برای قاضی تعریف می کنید. یعنی چی؟
   • اول توضیح میدید که چه قراردادی بین شما و خوانده بوده.
   • بعد میگید که چرا این چک رو به عنوان تضمین دادید (مثلاً تضمین حسن انجام کار).
   • بعد استدلال می کنید که شما به تعهدتون عمل کردید یا اون شرطی که بابتش چک دادید محقق نشده و در نتیجه، دارنده چک حق مطالبه وجه اون رو نداره.
   • بعد میگید که خوانده بدون دلیل موجه، رفته چک رو به اجرا گذاشته و علیه شما اجراییه گرفته.
   • به ماده ۲۳ قانون صدور چک اشاره می کنید و میگید طبق این ماده، بار اثبات تخلف با دارنده چک بوده که اونم نتونسته اثباتش کنه.
   • و در آخر، از قاضی می خواید که دستور توقف عملیات اجرایی رو صادر کنه و بعدش هم حکم به ابطال اجراییه و استرداد لاشه چک بده.

گام سوم: پرونده رو پیگیری کن

بعد از تنظیم دادخواست، باید اون رو از طریق دفاتر خدمات قضایی، ثبت و به دادگاه صالح ارسال کنید. مرجع صالح برای رسیدگی به این دعوا، معمولاً

دادگاه عمومی حقوقی در شهری هست که محل اقامت خوانده (دارنده چک) یا محل صدور چک یا محل قرارداد باشه. البته این مورد نیاز به مشورت با وکیل داره.

هزینه دادرسی: دعوای ابطال اجراییه چک تضمینی، یک دعوای غیرمالی محسوب میشه. بنابراین، هزینه های دادرسی اش با دعاوی مالی فرق داره و معمولاً مبلغ ثابتیه. البته اگه تو دادخواستتون، خواسته مطالبه خسارت رو هم داشته باشید، اون بخش، مالی محسوب میشه و باید هزینه دادرسی جداگانه براش پرداخت کنید.

فرآیند دادرسی و پیگیری: بعد از ثبت دادخواست، پرونده شما به یکی از شعب دادگاه عمومی حقوقی ارجاع میشه. قاضی پرونده رو بررسی می کنه، ممکنه جلسات رسیدگی تشکیل بده، از طرفین توضیح بخواد یا حتی اگه لازم بدونه، پرونده رو برای کارشناسی ارجاع بده. شما باید جلسات دادگاه رو پیگیری کنید و به موقع تو جلسات حاضر بشید و از خودتون دفاع کنید. این پروسه ممکنه طول بکشه، پس باید صبور باشید و پرونده رو رها نکنید.

اینجا دیگه واقعاً حضور یه وکیل متخصص می تونه مسیر رو براتون هموارتر کنه و احتمال موفقیت تون رو به شدت بالا ببره.

نمونه دادخواست ابطال اجراییه چک تضمینی، توقف عملیات اجرایی و استرداد لاشه چک

حالا که با همه چی آشنا شدید، وقتشه که یه نمونه دادخواست عملی و کاربردی رو ببینید. این نمونه دادخواست، یه چارچوب کلیه که می تونید با توجه به شرایط پرونده خودتون، اون رو ویرایش و تکمیل کنید. باز هم تاکید می کنم، برای تنظیم نهایی و ارائه به دادگاه، حتماً از یه وکیل متخصص کمک بگیرید تا کوچکترین جزئیاتی از قلم نیفته.

عنوان: دادخواست ابطال اجراییه چک تضمینی، صدور قرار توقف عملیات اجرایی و استرداد لاشه چک

خواهان: (نام، نام خانوادگی، کد ملی، نشانی کامل)

خوانده: (نام، نام خانوادگی/نام شرکت، کد ملی/شناسه ملی، نشانی کامل)

وکیل: (نام و نام خانوادگی وکیل، کد ملی، نشانی کامل دفتر وکالت) – در صورت وجود وکیل

خواسته:

1. صدور قرار توقف عملیات اجرایی پرونده اجرایی به شماره [شماره پرونده اجرایی] صادره از [مرجع مربوطه: مثلاً شعبه چهارم اجرای اسناد رسمی یا دادگاه عمومی حقوقی فلان شهر] در خصوص چک [مشخصات کامل چک: شماره سریال، تاریخ، مبلغ، شماره حساب، نام بانک و شعبه].
2. صدور حکم بر ابطال اجراییه فوق الذکر و سپس ابطال سند چک [مشخصات کامل چک] به دلیل تضمینی بودن آن و عدم تحقق شرایط مطالبه.
3. الزام خوانده به استرداد لاشه چک/چک های تضمینی به شماره/شماره های [شماره چک].
4. محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه تمبر، حق الوکاله وکیل و هزینه های کارشناسی) در حق خواهان.

دلایل و منضمات:

1. تصویر مصدق: ۱- چک تضمینی شماره [شماره چک]، ۲- اجراییه صادره شماره [شماره اجراییه]، ۳- [قرارداد پایه مربوطه: مثلاً قرارداد عاملیت فروش به شماره ۰۱ مورخ ۱۳۹۵/۱۱/۱۲ یا اجاره نامه مورخ فلان]، ۴- [سایر دلایل و مستندات اثبات تضمینی بودن و انجام تعهدات: مثلاً صورتجلسه تحویل کار، مکاتبات، شهادت شهود]، ۵- وکالت نامه (در صورت ارائه).

شرح دادخواست:

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی مجتمع قضایی شهید بهشتی (یا دادگاه عمومی حقوقی فلان شهر)

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار می رساند اینجانب/موکل، خانم/آقای [نام و نام خانوادگی خواهان] با خوانده محترم، خانم/آقای/شرکت [نام و نام خانوادگی/شرکت خوانده] در تاریخ [تاریخ] یک رابطه قراردادی [نوع قرارداد، مثلاً عاملیت فروش، اجاره، مشارکت، حسن انجام کار] تحت شماره [شماره قرارداد، در صورت وجود] منعقد کرده ایم. مطابق بند [شماره بند] یا ماده [شماره ماده] این قرارداد (و/یا به صراحت در متن چک)، بنده/موکل [تعداد] فقره چک به شماره/شماره های [شماره چک اول] و [شماره چک دوم] (یا یک فقره چک به شماره [شماره چک]) به عنوان تضمین حسن انجام کار/تضمین پرداخت اقساط/تضمین انجام تعهدات (بر اساس نوع تضمین) و نه برای پرداخت بدهی نقدی، به خوانده محترم تسلیم کرده ام. این موضوع به صراحت در متن چک ها و/یا قرارداد پایه فوق الذکر قید شده است که چک/چک ها صرفاً بابت [هدف تضمین، مثلاً حسن انجام کار در قرارداد عاملیت] صادر شده اند و هیچ گونه ماهیت پرداخت بدهی قطعی ندارند.

علی رغم اینکه بنده/موکل تمامی تعهدات قراردادی خود را به درستی و کامل انجام داده ام/قرارداد فیمابین در تاریخ [تاریخ اقاله یا پایان قرارداد] اقاله/فسخ/به اتمام رسیده و هدف از تضمین مرتفع شده است (لطفاً به تفصیل توضیح دهید که چرا تعهد نقض نشده یا شرط محقق نشده و مستندات آن را ذکر کنید، مثلاً: پیرو اقاله قرارداد عاملیت فروش مورخ فلان، بنده کلیه وظایف خود را انجام داده و هیچ گونه قصوری از جانب اینجانب صورت نگرفته است و یا گزارشی مبنی بر کسورات یا ورود خسارت از سوی بازرس طبق ماده ۱۳ قرارداد ارائه نشده است.)، خوانده محترم بدون هیچ گونه دلیل و اثبات تخلف و ورود خسارت به خود در مرجع صالح، اقدام به مطالبه وجه چک/چک ها کرده و حتی برای چک شماره [شماره چک اجراییه] اقدام به دریافت اجراییه به شماره [شماره اجراییه] از [مرجع صدور اجراییه: مثلاً اداره چهارم اجرای اسناد رسمی] نموده است. این اقدام غیرقانونی منجر به مسدودی حساب ها و یا ممنوع الخروجی بنده/موکل شده که ضرر و زیان جبران ناپذیری را به بنده/موکل وارد کرده است (به عنوان مثال: موکل اینجانب دانشجو بوده و جهت امور پژوهشی نیاز به سفر و حضور در مجامع بین المللی دارند لذا ممنوعیت خروج از کشور، ضرر جبران ناپذیری به ایشان وارد می سازد.)

با استناد به ماده ۲۳ قانون صدور چک اصلاحی ۱۳۹۷، که تاکید می کند صدور اجراییه برای چک های تضمینی منوط به اثبات عدم انجام تعهد از سوی صادرکننده است و بار اثبات تخلف و ورود خسارت بر عهده دارنده چک می باشد، و با توجه به اینکه دارنده چک (خوانده) هیچ دلیلی بر تخلف بنده/موکل و تحقق شرط لازم برای مطالبه وجه چک ارائه نکرده است، مطالبه وجه این چک ها غیرقانونی و سوءاستفاده از ماهیت تضمینی چک محسوب می شود.

لذا از محضر دادگاه محترم با تقدیم این دادخواست، و با توجه به موارد فوق الذکر و مستندات پیوست، تقاضا دارم:

1. بدواً و فوراً، به منظور جلوگیری از ورود ضرر و زیان بیشتر و با توجه به وجود مستندات قوی مبنی بر تضمینی بودن چک و عدم تحقق شرایط مطالبه، دستور توقف عملیات اجرایی پرونده به شماره [شماره پرونده اجرایی] صادره از [مرجع مربوطه] را صادر فرمایید. این اقدام برای رفع فوری مشکلات ناشی از اجراییه (مانند مسدودی حساب و ممنوع الخروجی) ضروری است.
2. پس از رسیدگی و احراز تضمینی بودن چک و عدم تخلف بنده/موکل، حکم بر ابطال کامل اجراییه صادره و سپس ابطال سند چک/چک های تضمینی به شماره/شماره های فوق الذکر را صادر فرمایید.
3. همچنین، خوانده محترم را به استرداد لاشه چک/چک های تضمینی فوق الذکر و پرداخت تمامی خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل و سایر هزینه ها) در حق بنده/موکل محکوم نمایید.

قبلاً از توجه و بذل عنایت آن ریاست محترم کمال تشکر را دارم.

با احترام مجدد،

[نام و نام خانوادگی وکیل/خواهان]

[امضاء]

چطوری میشه دستور توقف عملیات اجرایی چک تضمینی رو گرفت؟

یکی از مهم ترین بخش های دعوای ابطال اجراییه چک تضمینی، گرفتن «قرار توقف عملیات اجراییه» است. چرا اینقدر مهمه؟ چون تا وقتی دادگاه به اصل پرونده رسیدگی کنه و حکم نهایی بده، ممکنه عملیات اجرایی (مثلاً مسدودی حساب، توقیف اموال یا ممنوع الخروجی) همین طور ادامه پیدا کنه و شما ضررهای زیادی ببینید. این قرار، مثل یه مُسَکِن قوی می مونه که فعلاً تا تعیین تکلیف نهایی، جلوی اون ضررها رو می گیره.

چرا این دستور مهمه؟

تصور کنید حساب های بانکی تون مسدود شده، نمی تونید هیچ تراکنشی انجام بدید یا حتی اگه شغل تون جوریه که نیاز به سفرهای خارجی دارید، ممنوع الخروج شدید. این اتفاق ها می تونه کل زندگی و کسب و کار آدم رو فلج کنه. قرار توقف عملیات اجرایی، دقیقاً برای جلوگیری از همین «ضرر جبران ناپذیر» صادر میشه. یعنی قاضی با دیدن مدارک و شواهد شما، به این نتیجه می رسه که اگه جلوی این عملیات گرفته نشه، ممکنه آسیب های خیلی جدی به شما وارد بشه که دیگه نشه جبرانش کرد.

شرایط صدور

برای اینکه قاضی دستور توقف عملیات اجرایی رو صادر کنه، باید چند تا شرط وجود داشته باشه:

1. ظن قوی دادگاه: قاضی باید از روی مدارکی که شما ارائه کردید (مثل قرارداد پایه و قید تضمینی بودن چک)، یه ظن و گمان قوی پیدا کنه که ادعای شما درسته و احتمالاً چک، واقعاً تضمینی بوده و نباید به اجرا گذاشته میشده.
2. ورود ضرر جبران ناپذیر: باید به دادگاه ثابت کنید که اگه عملیات اجرایی متوقف نشه، ضرر و زیان غیرقابل جبرانی به شما وارد میشه. (مثلاً همون مسدودی حساب، توقیف تنها منبع درآمد، یا ممنوع الخروجی که برای شغل شما حیاتیه).
3. اخذ تأمین مناسب: معمولاً دادگاه برای صدور این قرار، از شما «تأمین» می گیره. تأمین یعنی چی؟ یعنی یه مبلغی پول یا یه ضمانت نامه بانکی یا وثیقه دیگه رو از شما می گیره و نزد خودش نگه می داره. دلیلش هم اینه که اگه بعداً مشخص شد که حق با دارنده چک بوده و شما بی دلیل جلوی اجراییه رو گرفتید، دارنده چک بتونه از اون تأمین، ضرر و زیانش رو جبران کنه. این مبلغ تأمین، معمولاً معادل مبلغ چک یا بخشی از اونه و توسط دادگاه تعیین میشه.

مواردی که نیاز به اخذ تأمین نیست

تو یه سری موارد خاص، قاضی ممکنه بدون اینکه از شما تأمین بگیره، دستور توقف عملیات اجرایی رو صادر کنه. این موارد شامل چی میشه؟

• مستند به سند رسمی: اگه شما برای اثبات تضمینی بودن چک یا هر دلیل دیگه، سندی ارائه بدید که رسمی باشه (مثلاً اقرارنامه رسمی در دفترخانه یا حکم دادگاه دیگه)، ممکنه دادگاه دیگه تأمین نگیره.
• ادعای مفقودی یا سرقت چک: اگه شما یا قائم مقام قانونی شما ادعا کنید که چک گم شده یا به سرقت رفته و دادگاه دلایل شما رو قبول کنه، ممکنه بدون تأمین، توقف عملیات اجرایی رو صادر کنه. البته باید حواستون باشه که این ادعا باید با مدارک معتبر همراه باشه.

خلاصه، درخواست توقف عملیات اجرایی رو باید حتماً تو همون دادخواست ابطال اجراییه چک تضمینی تون مطرح کنید و دلایل و مدارکتون رو هم ضمیمه کنید. این درخواست، یک مرحله حیاتی برای محافظت از منافع شماست.

نکته های مهم حقوقی و عملی که باید در دعوای ابطال چک تضمینی بدونی

دعوای ابطال چک تضمینی، مثل بقیه دعاوی حقوقی، ریزه کاری ها و نکاتی داره که اگه بهشون توجه نکنید، ممکنه سرتون کلاه بره یا حق تون ضایع بشه. پس حواس تون رو خوب جمع کنید و این توصیه ها رو جدی بگیرید.

مسئولیت اثبات: کی باید چی رو ثابت کنه؟

یادتونه گفتم ماده ۲۳ قانون صدور چک؟ خب، این ماده یه فرق اساسی بین چک عادی و چک تضمینی میذاره. تو چک عادی، اگه شما چکتون برگشت بخوره، اصل بر اینه که شما بدهکارید و باید وجه چک رو پرداخت کنید. حالا اگه ادعایی دارید، خودتون باید ثابتش کنید. اما تو چک تضمینی، قضیه برعکسه!

• اثبات تضمینی بودن چک: این شما هستید که باید به دادگاه ثابت کنید چکتون واقعاً تضمینی بوده. یعنی باید قرارداد پایه، عبارت بابت تضمین… روی چک، یا هر مدرک دیگه ای که نشون بده این چک برای ضمانت صادر شده، رو ارائه بدید.
• اثبات عدم ایفای تعهد: اما حالا که شما ثابت کردید چک تضمینیه، بار اثبات به عهده دارنده چکه! یعنی دارنده چک (خوانده) باید به دادگاه ثابت کنه که شما به اون تعهدی که بابتش چک دادی، عمل نکردی یا اون شرط محقق شده. اگه دارنده چک نتونه این رو ثابت کنه، یعنی نتونه نشون بده که شما تخلف کردی، شما برنده دعوا می شی و اجراییه باطل میشه. این یه تفاوت خیلی بزرگه و به نفع صادرکننده چک تضمینیه.

محدودیت های قانون جدید چک (صیادی) بر چک های تضمینی

قانون جدید چک (معروف به چک صیادی) اومده تا مشکلات چک های قبلی رو حل کنه و جلوی سوءاستفاده ها رو بگیره. برای چک های تضمینی هم تغییراتی اعمال کرده:

• ممنوعیت در وجه حامل: دیگه نمی تونید چک تضمینی رو در وجه حامل صادر کنید. حتماً باید اسم گیرنده مشخص باشه و اطلاعاتش تو سامانه صیاد ثبت بشه.
• ممنوعیت ظهرنویسی/انتقال: چک های تضمینی جدید، قابل پشت نویسی و انتقال نیستن. یعنی اگه شما چک رو به اسم علی صادر کردی، فقط علی می تونه ازش استفاده کنه و نمی تونه بده به محمد. این برای جلوگیری از معامله چک های تضمینی و ردیابی راحت تر سوءاستفاده ها خیلی مفیده.

پس حواستون باشه، اگه چکی که بابت تضمین دادید، قدیمیه و مال قبل از قانون صیاده، ممکنه مقرراتش یه کم فرق کنه. اما برای چک های جدید صیادی، این محدودیت ها رو داریم.

سوءاستفاده از چک تضمینی چه عواقبی داره؟

اگه دارنده چک تضمینی، از چک سوءاستفاده کنه و بدون اینکه شما به تعهدت عمل نکرده باشی، بخواد چک رو وصول کنه، این کار می تونه براش عواقب قانونی داشته باشه. قاضی اگه تشخیص بده که دارنده چک با علم به تضمینی بودن چک و با نیت سوء، اقدام به وصول کرده، ممکنه حتی به عنوان خیانت در امانت یا کلاهبرداری (در شرایط خاص) علیه اش حکم صادر کنه. البته این موضوع خیلی دقیق و نیازمند اثبات قوی در دادگاهه و معمولاً کار یه وکیل خبره است. اما در کل، قانون از کسانی که چک تضمینی دادن و مورد سوءاستفاده قرار گرفتن، حمایت می کنه.

مشاوره با وکیل متخصص: حتماً برو سراغ وکیل!

ببینید رفقا، مسائل حقوقی، مخصوصاً در مورد چک و اسناد تجاری، خیلی پیچیده و ظریفه. یه اشتباه کوچیک تو تنظیم دادخواست یا ارائه مدارک، می تونه کل پرونده رو به ضرر شما تموم کنه. ماده ۲۳ قانون چک، جزئیات حقوقی خاصی داره که فقط یه وکیل متخصص و با تجربه می تونه ازش سر دربیاره و به بهترین شکل از حق شما دفاع کنه. پس اگه با همچین مشکلی روبرو شدید، بهترین کار اینه که بدون معطلی برید سراغ یه وکیل متخصص تو زمینه چک. حتی اگه برای مشورت اولیه هم باشه، خیلی می تونه بهتون کمک کنه.

زمان رسیدگی و هزینه های احتمالی: چقدر طول می کشه و چقدر خرج داره؟

متاسفانه، دعواهای حقوقی معمولاً زمان بر هستن. ممکنه پرونده ابطال اجراییه چک تضمینی، چندین ماه و حتی بیشتر طول بکشه تا به نتیجه نهایی برسه، مخصوصاً اگه طرف مقابل اعتراض کنه یا کار به تجدیدنظر بکشه. هزینه ها هم شامل هزینه دادرسی (که گفتیم غیرمالیه)، هزینه وکالت (که توافقیه)، و اگه کارشناس لازم بشه، هزینه کارشناسی هم بهش اضافه میشه. پس باید برای یک پروسه طولانی و البته پرهزینه، آمادگی داشته باشید. اما اگه حق با شماست، ارزشش رو داره که تا آخرش برید.

نتیجه گیری

خب، رسیدیم به انتهای بحث شیرین (و البته پیچیده) ابطال چک تضمینی. همونطور که دیدید، چک تضمینی یه ابزار خیلی مفیده برای اطمینان از انجام تعهدات، اما اگه توش سوءاستفاده ای بشه یا به ناحق به اجرا گذاشته بشه، می تونه تبدیل به یه کابوس حقوقی بشه.

اما نگران نباشید، قانون برای اینجور مواقع، دست شما رو خالی نذاشته و راه هایی برای دفاع از حق تون پیش بینی کرده. ماده ۲۳ قانون صدور چک، مثل یه سپر حمایتی برای صادرکنندگان چک های تضمینی عمل می کنه، به شرطی که شرایطش رو بدونید و بتونید اون ها رو تو دادگاه ثابت کنید.

ما تو این مقاله سعی کردیم همه چیز رو از سیر تا پیاز بهتون بگیم: از تعریف چک تضمینی و فرقش با بقیه چک ها، تا انواع ابطال (اداری و قضایی)، شرایط قانونی ابطال اجراییه بر اساس ماده ۲۳، مراحل گام به گام طرح دعوا و حتی یه نمونه دادخواست کامل و آماده. یادتون باشه که نکاتی مثل قید تضمینی بودن روی چک، داشتن قرارداد پایه، و اثبات اینکه شما به تعهدتون عمل کردید، از اهمیت فوق العاده ای برخورداره.

با این حال، با توجه به ریزه کاری های حقوقی و تخصصی بودن این پرونده ها، اکیداً توصیه می کنیم که اگه با همچین مشکلی روبرو شدید، حتماً از مشاوره و کمک یه وکیل متخصص تو زمینه دعاوی چک بهره مند بشید. وکیل می تونه بهترین راهنمایی رو بهتون بده، دادخواست تون رو به دقیق ترین شکل ممکن تنظیم کنه و از حق تون تو دادگاه به خوبی دفاع کنه. امیدوارم این اطلاعات به دردتون خورده باشه و هیچ وقت کارتون به دادگاه و دادخواست نرسه!