رای وحدت رویه در مورد هبه شفاهی

هبه شفاهی، یعنی بخشش مالی فقط با گفتار، در قانون ما معتبره، به شرطی که مال موردنظر به کسی که بهش هبه شده (متهب) تحویل داده بشه (قبض). دادگاه ها برای اثبات این هبه، از شواهدی مثل شهادت شهود، اقرار و مدارک دیگه استفاده می کنن، چون رای وحدت رویه مستقیمی که فقط به اعتبار هبه شفاهی بپردازه، فعلاً نداریم.

تاحالا شده یکی از نزدیکانتون، مثلاً پدر یا مادرتون، یه چیزی رو همین جوری با حرف بهتون ببخشه؟ یا شاید شما خودتون خواستید مالی رو بدون اینکه سند و مدرکی بنویسید، به کسی هدیه بدید؟ به این کار می گن هبه شفاهی و اتفاقاً خیلی هم رایجه، مخصوصاً تو روابط خانوادگی و دوستانه.

اما همین هبه شفاهی که به نظر ساده میاد، می تونه کلی دردسر حقوقی درست کنه. تصور کنید یه خونه یا ماشینی شفاهی هبه شده، بعداً واهب (کسی که بخشیده) پشیمون می شه یا فوت می کنه و ورثه سر اون مال دعوا دارن. اینجا چی می شه؟ اعتبار این هبه شفاهی چقدره؟ چطوری می شه ثابتش کرد؟ اصلاً دیوان عالی کشور در موردش رای وحدت رویه داره؟ این ها سوالات مهمی هستن که خیلی ها دنبال جوابشون می گردن.

تو این مقاله می خوایم دور هم جمع بشیم و به زبان ساده و خودمونی، همه ابعاد هبه شفاهی رو زیر و رو کنیم. از تعریفش تو قانون مدنی بگیرید تا چالش های اثباتش تو دادگاه و اینکه اصلاً می شه ازش برگشت یا نه. هدف اینه که هر کسی، چه واهب باشه، چه متهب، یا حتی یکی از ورثه، بفهمه تو این شرایط باید چیکار کنه و چطوری از حقش دفاع کنه.

هبه شفاهی چیه و چرا اینقدر دردسر داره؟

قبل از اینکه بریم سراغ جزئیات، باید بدونیم هبه اصلاً یعنی چی؟ قانون مدنی تو ماده ۷۹۵ خیلی شفاف می گه: «هبه عقدی است که به موجب آن یک نفر مالی را مجاناً به دیگری تملیک می کند.» ساده ترش اینه که یه نفر، یه مالی رو بدون اینکه پولی یا چیزی در ازاش بگیره، به یکی دیگه می ده و مالکیت اون مال رو بهش منتقل می کنه. مثلاً پدر به پسرش یه انگشتر طلا هبه می کنه.

حالا هبه شفاهی یعنی همین بخشش، بدون اینکه هیچ کاغذبازی یا سندی نوشته بشه. فقط با حرف و گفتار انجام می شه. مثلاً یه نفر به دوستش می گه: این ساعت رو به تو هدیه دادم، مبارکت باشه! و دوستش هم می گه: ممنون، قبول کردم. این خیلی تو خانواده ها یا بین رفقا رایجه، چون فکر می کنن صمیمیت نیازی به سند و امضا نداره.

مشکل از جایی شروع می شه که روابط بهم می خوره یا یکی از طرفین فوت می کنه. اون وقت اون مال که شفاهی هبه شده، می تونه منشأ کلی اختلاف و درگیری بشه. ورثه واهب ممکنه بگن اصلاً هبه ای صورت نگرفته یا اگه هم صورت گرفته، معتبر نیست. اون وقت متهب می مونه و یه عالمه دردسر برای اثبات اینکه اون مال واقعاً بهش بخشیده شده.

قانون مدنی چی می گه؟ ارکان اصلی هبه رو بشناسیم

همون طور که گفتیم، هبه یه عقد معینه، یعنی قانون براش تعریف و قواعد مشخصی داره. برای اینکه یه هبه، چه شفاهی چه کتبی، درست و حسابی باشه، چندتا رکن اصلی باید رعایت بشه:

• واهب: کسی که مال رو می بخشه.
• متهب: کسی که مال بهش بخشیده می شه و قبولش می کنه.
• عین موهوبه: همون مالی که بخشیده شده.

مهم ترین نکته اینجاست که قانون مدنی، برعکس مثلاً خرید و فروش ملک که حتماً باید سند رسمی داشته باشه، برای هبه شفاهی شرط کتبی بودن نذاشته. یعنی هبه می تونه زبانی هم انجام بشه و معتبر باشه. اما یه شرط خیلی مهم داره که اگه نباشه، حتی اگه دنیا هم شهادت بدن، هبه باطله!

واجب ترین رکن: قبض در هبه شفاهی

اگه یادتون باشه تو تعریف هبه گفتیم تملیک می کند. یعنی مالکیت رو منتقل می کنه. این انتقال مالکیت تو هبه، یه شرط اساسی داره که تو ماده ۷۹۸ قانون مدنی اومده: «هبه واقع نمی شود مگر با قبض متهب.» این ماده خیلی مهمه، چون می گه تا متهب، مال رو تحویل نگیره، هبه اصلاً اتفاق نیفتاده. حتی اگه واهب هزار بار بگه این مال توئه، تا وقتی متهب مال رو تو دستش نگیره یا در اختیارش قرار نگیره، هبه ناقصه و اثری نداره.

حالا این «قبض» تو هبه شفاهی چطوری اتفاق می افته؟

• تو اموال منقول (مثل پول، طلا، خودرو): خیلی واضحه؛ پول رو می ذاری تو جیبش، طلا رو می ندی به گردنش، سوییچ ماشین رو میدی بهش و اون هم سوار می شه و می ره.
• تو اموال غیرمنقول (مثل خونه، زمین، مغازه): اینجا قبض یه کم پیچیده تره. یعنی متهب باید عملاً ملک رو تصرف کنه. مثلاً بره توش زندگی کنه، کلیدها رو تحویل بگیره، قبض آب و برق و گاز رو به اسم خودش تغییر بده یا اجاره بهاش رو جمع آوری کنه. همین که واهب بگه خونه رو بهت بخشیدم کافی نیست، متهب باید واقعاً خونه رو تحت کنترل خودش دربیاره.

پس یادتون باشه، قبض در هبه شفاهی مثل روح تو بدنه؛ اگه نباشه، هبه هم نیست و باطله. این رکن انقدر مهمه که می تونه سرنوشت یه پرونده رو عوض کنه.

بقیه شرایطی که هبه شفاهی رو معتبر می کنه

علاوه بر قبض که شرط اصلیه، برای اینکه هبه شفاهی از نظر قانونی معتبر باشه، چندتا شرط دیگه هم هست که باید بهشون دقت کنید:

• قصد و رضای طرفین: هم واهب باید واقعاً قصد بخشش داشته باشه و مجبور نشده باشه، هم متهب باید با رضایت کامل مال رو قبول کنه. اگه مثلاً واهب رو تهدید کرده باشن که مالش رو هبه کنه، اون هبه باطله.
• اهلیت طرفین: هم واهب و هم متهب باید اهلیت معامله داشته باشن. یعنی بالغ، عاقل و رشید باشن. یه بچه یا یه آدم مجنون نمی تونن هبه کنن یا قبول کنن. اگه کسی به خاطر بیماری یا کهولت سن، توانایی تصمیم گیری درست رو نداشته باشه، هبه اون شخص ممکنه باطل اعلام بشه.
• معین و مشخص بودن عین موهوبه: مالی که هبه می شه باید کاملاً مشخص باشه. نمی شه گفت یکی از ماشینام رو بهت بخشیدم وقتی که چندتا ماشین دارید! باید دقیقاً بگید کدوم ماشین یا کدوم خونه.
• قانونی بودن موضوع هبه: مالی که هبه می شه باید شرعاً و قانوناً قابل معامله و تملیک باشه. نمی شه چیزی رو که غیرقانونیه هبه کرد.

واقعاً رای وحدت رویه در مورد هبه شفاهی داریم؟ ابهامات و واقعیت ها

شاید خیلی از شما وقتی با مشکل هبه شفاهی مواجه می شید، اولین چیزی که تو گوگل سرچ می کنید، همین عبارت رای وحدت رویه در مورد هبه شفاهی باشه. حقیقتش رو بخواید، دیوان عالی کشور تا به امروز رای وحدت رویه مستقیمی که صرفاً هبه شفاهی رو به عنوان یه مفهوم مستقل معتبر یا نامعتبر بدونه، صادر نکرده. پس اگه دنبال یه رای خاص و مستقیم با همین عنوان هستید، باید بگم فعلاً نیست.

اما این به این معنی نیست که هبه شفاهی تو دادگاه ها بی اعتباره. نه! اعتبار هبه شفاهی، همون طور که قبلاً گفتیم، از دل مواد عمومی قانون مدنی (به خصوص ماده ۷۹۸ در مورد قبض) بیرون میاد. دادگاه ها هم با استناد به همین اصول کلی و البته ادله اثبات دعوا، به این پرونده ها رسیدگی می کنن.

آرای وحدت رویه و نظریات مشورتی که به هبه شفاهی ربط دارن

با اینکه رای وحدت رویه مستقیمی نداریم، اما چندتا رای و نظریه حقوقی هستن که ممکنه به صورت غیرمستقیم تو پرونده های هبه شفاهی به کار بیان و رویه دادگاه ها رو شکل بدن:

رای وحدت رویه شماره 569 مورخ 1370/10/10 هیأت عمومی دیوان عالی کشور

این رای در مورد قابلیت استماع دعاوی اثبات معامله عادی در املاک ثبت نشده است. اگه یه ملک هنوز سند رسمی نداره (ملک عادیه)، شما می تونید با یه سند عادی یا حتی با شهادت شهود، وقوع معامله رو ثابت کنید. این رای ممکنه تو پرونده هایی که بحث هبه شفاهی ملک (غیر ثبت شده) مطرحه، کاربرد داشته باشه. یعنی اگه ملکی به صورت شفاهی هبه شده و هنوز سند رسمی نداره، می شه با استناد به این رای، وقوع هبه و مالکیت رو اثبات کرد.

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه (مثلاً 7/98/183 مورخ 1398/08/25)

این نظریه خیلی روشنگره. میگه که درخواست تنفیذ (تأیید) یه سند عادی مثل هبه نامه، خودش یه دعوا نیست و قابل شنیدن نیست. اما اگه منظور خواهان، اثبات وقوع معامله و اثبات مالکیت باشه، فرق می کنه:

بر اساس نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه، «تنفیذ یا تأیید اسناد عادی تحت عنوان بیع نامه، صلح نامه یا هبه نامه، دعوی محسوب نشده و قابل استماع نیست. لکن چنان چه منظور خواهان، اثبات وقوع معامله و اثبات مالکیت باشد، در این صورت با عنایت به رأی وحدت رویه شماره ۵۶۹ مورخ ۱۰/۱۰/۱۳۷۰ هیأت عمومی دیوان عالی کشور، چنین خواسته ای (تنفیذ مبایعه نامه عادی) نسبت به املاک ثبت نشده قابل استماع است و بالعکس در مورد املاک ثبت شده، این خواسته مغایر با مقررات مواد ۲۲، ۴۲ و ۴۸ قانون ثبت اسناد و املاک مصوب ۱۳۱۰ با اصلاحات و الحاقات بعدی بوده و قابل استماع نیست؛ مگر مواردی که به موجب قانون تجویز گردیده است.»

پس می بینیم که برای املاک ثبت شده، اثبات مالکیت با سند عادی (یا هبه شفاهی) کار سختیه و معمولاً قابل استماع نیست، مگر در موارد خاص. اما برای املاک ثبت نشده، شانس اثبات وقوع هبه شفاهی و مالکیت بعد از اون، بیشتره.

رویه دادگاه ها: چطوری به هبه شفاهی نگاه می کنن؟

با توجه به نبود رای وحدت رویه مستقیم، دادگاه ها عمدتاً بر اساس اصول کلی قانون مدنی و قواعد اثبات دعوا عمل می کنن. یعنی چی؟ یعنی بار اثبات اینکه هبه شفاهی اتفاق افتاده و قبض هم صورت گرفته، به عهده کسیه که ادعای هبه رو داره (معمولاً متهب). دادگاه ها به شهادت شهود، اقرار، و هر نوع اماره و قرینه ای که نشون بده قبض و تملیک واقع شده، خیلی توجه می کنن.

مثلاً اگه پدری تو جمع خانواده بگه این باغ رو به پسرم هبه کردم و پسر هم از اون روز باغ رو تصرف کنه، میوه هاش رو برداشت کنه، باغبون استخدام کنه و بقیه هم این ماجرا رو بدونن و تأیید کنن، این می تونه یه دلیل قوی برای اثبات هبه شفاهی باشه. برعکس، اگه فقط یه حرف باشه و متهب هیچ تصرفی نکرده باشه، اثبات هبه تقریباً محاله.

چطوری هبه شفاهی رو تو دادگاه اثبات کنیم؟ (مدارک لازم برای اثبات هبه شفاهی)

اگه خدایی نکرده کارتون به دادگاه کشید و خواستید هبه شفاهی رو ثابت کنید، باید بدونید که این کار، مخصوصاً تو اموال مهم، ممکنه خیلی چالش برانگیز باشه. چون سندی تو کار نیست، باید از دلایل دیگه برای اثبات استفاده کنید. این دلایل همون ادله اثبات دعوا هستن:

۱. شهادت شهود: برگ برنده اثبات

شاهدها، مهم ترین ابزار شما برای اثبات هبه شفاهی هستن. منظور از شاهد، کسایی هستن که تو لحظه ایجاب (بخشش واهب)، قبول (پذیرش متهب) و قبض (تحویل مال) حضور داشتن و همه چیز رو با چشم خودشون دیدن و با گوش خودشون شنیدن. البته شهود باید شرایط قانونی خاصی داشته باشن:

• بالغ، عاقل و عادل باشن: یعنی بالای ۱۸ سال باشن، سلامت عقل داشته باشن و اهل فسق و فجور نباشن.
• عدم نفع شخصی: خودشون تو این دعوا نفعی نداشته باشن. مثلاً اگه شاهد خودش از ورثه واهب باشه و با اثبات هبه ضرر می کنه، شهادتش معتبر نیست.

یادتون باشه که شهادت شهود، باید مطابق ماده ۱۲۵۸ و ۱۳۰۹ قانون مدنی و ماده ۲۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی، شرایط لازم رو داشته باشه. مثلاً برای اثبات بعضی از دعاوی مالی، تعداد مشخصی شاهد لازمه.

۲. اقرار: بهترین و راحت ترین راه

اگه واهب یا ورثه واهب، خودشون تو دادگاه یا حتی بیرون از دادگاه (به صورت مکتوب یا شفاهی با سندیت)، اقرار کنن که هبه شفاهی واقع شده و قبض هم صورت گرفته، دیگه کار تمومه! بر اساس ماده ۱۲۷۵ قانون مدنی، اقرار، قوی ترین دلیل اثباته و دیگه نیازی به سند یا شاهد دیگه نیست. البته اقرار باید صریح و بدون ابهام باشه.

۳. امارات و قرائن قضایی: شواهد ریز و درشت

گاهی اوقات شهود یا اقراری در کار نیست، اما یه سری شواهد و قرائن هست که می تونه به قاضی کمک کنه که وقوع هبه رو حدس بزنه. به این ها می گن امارات قضایی:

• تصرفات مالکانه متهب: اگه متهب بعد از هبه، عین موهوبه رو مثل مالک های اصلی تصرف کرده باشه. مثلاً تو خونه سکونت کرده، اجاره داده، فاکتورهای تعمیرات و نگهداری ملک رو پرداخت کرده، قبوض آب و برق و گاز رو به نام خودش تغییر داده و عوارض شهرداری رو پرداخته باشه. این ها همه نشون دهنده تصرفات مالکانه هستن.
• انجام تغییرات و تعمیرات اساسی: اگه متهب تو عین موهوبه (مثلاً خونه) تعمیرات اساسی یا تغییرات مهمی انجام داده باشه که فقط یه مالک انجام می ده.
• اظهارات قبلی واهب: اگه واهب قبلاً تو جمع، تو پیامک، تو فایل صوتی یا تصویری، گفته باشه که این مال رو به متهب هبه کرده. این ها می تونه به عنوان اماره قضایی استفاده بشه.
• استشهادیه محلی و گزارشات کلانتری: اگه افراد محلی یا معتمدین محل، با امضای استشهادیه، گواهی کنن که متهب مال رو تصرف کرده و به عنوان مالک ازش استفاده می کنه.
• سایر اسناد و مدارک فرعی: هر مدرک دیگه ای که به صورت غیرمستقیم، قبض مال یا قصد هبه رو نشون بده. مثلاً اگه تو یه نامه دیگه، واهب به این هبه اشاره کرده باشه.

خلاصه، مدارک لازم برای اثبات هبه شفاهی یه پازل چند تکه ست که باید همه رو جمع کنید و به دادگاه ارائه بدید. هر چقدر ادله شما قوی تر و متعددتر باشه، شانس موفقیت تون بیشتره.

آیا میشه از هبه شفاهی پشیمون شد؟ (رجوع از هبه شفاهی)

تصور کنید پدربزرگی یه خونه رو شفاهی به نوه ش هبه کرده، قبض هم انجام شده. حالا بعد از چند سال، پدربزرگ پشیمون می شه و می خواد خونه رو پس بگیره. آیا می تونه؟ تو قانون مدنی، اصولاً واهب می تونه از هبه خودش رجوع کنه (یعنی پشیمون بشه و مال رو پس بگیره). ماده ۸۰۳ قانون مدنی می گه: «واهب می تواند هر وقت بخواهد از هبه رجوع کند، مگر در مواردی که قانون استثنا کرده است.»

اینجا همون «مگر» خیلی مهمه. یعنی یه سری موارد استثنایی وجود داره که اگه اتفاق افتاده باشن، دیگه واهب نمی تونه از هبه ای که انجام داده، رجوع کنه. بیاین این موارد رو با هم بررسی کنیم:

موارد خاصی که دست واهب بسته می شه:

1. هبه به اقارب نسبی: اگه واهب مال رو به پدر، مادر، فرزندان یا نوادگانش هبه کرده باشه، دیگه نمی تونه رجوع کنه. مثلاً اگه پدری خونه رو به پسرش هبه کرده باشه و پسر هم قبض کرده باشه، پدر دیگه نمی تونه خونه رو پس بگیره. این رو ماده ۸۰۶ قانون مدنی هم تأیید می کنه.
2. هبه معوض و قبض عوض: اگه هبه در ازای یه چیزی انجام شده باشه و اون «عوض» هم دریافت شده باشه. مثلاً واهب خونه رو هبه می کنه به شرط اینکه متهب مبلغی پول بهش بده یا ازش مراقبت کنه، و متهب هم اون پول یا مراقبت رو انجام داده باشه. نکته مهم اینه که صرف شرط کردن عوض کافی نیست، باید عوض هم قبض شده باشه.
3. خروج مال از مالکیت متهب یا تعلق حق غیر: اگه عین موهوبه (مال بخشیده شده) از مالکیت متهب خارج شده باشه. مثلاً متهب اون مال رو فروخته، به کس دیگه ای هبه کرده، یا حتی به خاطر ورشکستگی از دستش خارج شده باشه. یا اگه مال متعلق حق شخص ثالثی قرار گرفته باشه، مثل اینکه متهب اون رو رهن گذاشته باشه. تو این موارد، واهب نمی تونه رجوع کنه، حتی اگه بعداً مال دوباره به مالکیت متهب برگرده.
4. تغییر اساسی در عین موهوبه: اگه مال هبه شده تغییرات اساسی کرده باشه. مثلاً یه قطعه زمین هبه شده و متهب توش یه ساختمون بزرگ ساخته. یا یه ماشین هبه شده و موتور اون کلاً عوض شده. تو این حالت، چون ماهیت مال تغییر کرده، رجوع ممکن نیست.
5. فوت واهب یا متهب: با فوت واهب یا متهب، حق رجوع از بین می ره و دیگه ورثه واهب نمی تونن برای پس گرفتن مال اقدام کنن (ماده ۸۰۵ قانون مدنی).

پس همون طور که می بینید، با اینکه اصل بر جواز رجوع از هبه است، اما موارد استثنایی زیادی وجود داره که واهب دیگه نمی تونه از بخشش شفاهی خودش برگرده. این ها مواردی هستن که تو دادگاه ها بهشون خیلی توجه می شه.

چالش های هبه شفاهی و راهکارهای کاربردی (وکیل هبه شفاهی)

همون طور که تا اینجا گفتیم، هبه شفاهی با تمام سادگی و صمیمیتی که به نظر میاد، پر از چالش های حقوقیه. برای همین، من یه توصیه اکید و دوستانه دارم:

توصیه مهم: همیشه هبه رو مکتوب کنید! حتی بین نزدیک ترین افراد و اعضای خانواده. یه کاغذ ساده، یه دست نوشته، یا حتی یه پیامک که توش صراحتاً قصد بخشش، مال بخشیده شده و تحویل اون رو ذکر کرده باشید، می تونه جلوی سال ها دوندگی و دعوا رو بگیره. «حرف باد هواست»، مخصوصاً تو مسائل حقوقی و مالی. اگه واقعاً قصد بخشش دارید، حتماً یک سند ساده هم که شده تنظیم کنید تا هم آرامش خاطر خودتون حفظ بشه و هم جلوی اختلافات بعدی رو بگیرید.

حالا بیاین چندتا راهکار عملی برای واهب و متهب بررسی کنیم:

اگه واهب هستید (کسی که می بخشه):

اگه قصد دارید مالی رو هبه کنید:

• مکتوب کنید: بهترین کار نوشتن یه سند هبه نامه است، حتی اگه عادی باشه.
• شاهد داشته باشید: اگه نمی خواید بنویسید، حداقل چند نفر عادل و مورد اعتماد رو موقع هبه و تحویل مال کنار خودتون داشته باشید.
• روش قبض رو واضح بگید: حتماً مشخص کنید مال رو چطوری تحویل دادید.
• اگه می خواید حق رجوع رو حفظ کنید: مطمئن بشید که هبه شما شامل موارد چهارگانه استثنای ماده ۸۰۳ قانون مدنی نمی شه. مثلاً به اقارب نسبی هبه نکنید و عوضی دریافت نکنید.

اگه متهب هستید (کسی که هبه رو می گیره):

اگه مالی بهتون هبه شده، برای اینکه بعداً بتونید حقتون رو ثابت کنید:

• قبض کنید: حتماً مال رو از واهب تحویل بگیرید و اگه غیرمنقوله، تصرفات مالکانه انجام بدید.
• مستندسازی قبض: فاکتورهای تعمیرات، قبوض به نام خودتون، استشهادیه محلی از همسایه ها، پیامک ها یا هر مدرکی که نشون بده شما مال رو قبض و تصرف کردید، جمع آوری کنید.
• شهود رو به خاطر بسپارید: اسم و شماره تماس کسایی که موقع هبه و قبض حضور داشتن رو داشته باشید.

بعد از اثبات هبه شفاهی:

اگه موفق شدید هبه شفاهی رو تو دادگاه ثابت کنید، خصوصاً برای اموال غیرمنقول (ملک)، می تونید با تنظیم دادخواست الزام به تنظیم سند رسمی از دادگاه بخواید که واهب (یا ورثه اش) رو مجبور کنه سند رسمی ملک رو به نام شما بزنه. البته این کار خودش مراحل قانونی و شرایط خاص خودش رو داره.

برای تمام این مراحل، از مشورت با یه وکیل متخصص غافل نشید. یه وکیل هبه شفاهی که تجربه تو این پرونده ها رو داره، می تونه شما رو تو مسیر درست راهنمایی کنه، بهترین ادله رو جمع آوری کنه و از حقتون به بهترین شکل ممکن دفاع کنه.

همیشه بهترین راه برای جلوگیری از اختلافات و حفظ روابط، شفافیت و مستندسازی است. در مسائل مالی و حقوقی، هیچ چیز به اندازه یک سند محکم، خیال آدم را راحت نمی کند.

یه نگاهی به دادخواست اثبات وقوع هبه شفاهی ملک

اگه کار به دادگاه کشید و شما متهب هستید و می خواید هبه شفاهی رو اثبات کنید، باید یه دادخواست حقوقی تنظیم کنید. این دادخواست معمولاً به صورت دعوای تقابل مطرح می شه؛ یعنی اگه وراث واهب علیه شما شکایتی کرده باشن، شما هم در جوابشون، این دعوا رو مطرح می کنید. اینجا یه الگوی خیلی خلاصه از اجزای اصلی یه همچین دادخواستی رو می بینید:

ردیف	عنوان	مشخصات
۱	خواهان تقابل	[نام کامل متهب (کسی که هبه به او شده)]
۲	خوانده	[مشخصات وراث واهب (کسی که هبه کرده بود)]
۳	خواسته	اثبات وقوع عقد شفاهی هبه غیرقابل رجوع نسبت به یک دستگاه آپارتمان/مال [توضیح کامل مال موهوبه، مثلاً مساحت، پلاک ثبتی و آدرس دقیق] به عنوان دعوای تقابل در پرونده کلاسه [شماره پرونده اصلی]، شعبه [شماره شعبه] دادگاه حقوقی شهرستان [نام شهرستان] مقوم به [مبلغی برای هزینه دادرسی] با احتساب کلیه خسارات دادرسی از باب تسبیب.
۴	دلایل و منضمات	وکالت نامه (در صورت وجود وکیل)، استشهادیه محلی، معرفی شهود، درخواست صدور قرار استماع شهادت شهود، عنداللزوم جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری، عنداللزوم صدور قرار تحقیق محلی، محتویات پرونده کلاسه [شماره پرونده اصلی].

شرح دادخواست (بخش های مهم):

تو این بخش باید داستان رو کامل توضیح بدید:

• معرفی مرحوم واهب: اسم و مشخصات کسی که مال رو هبه کرده.
• توضیح هبه: اینکه تو چه تاریخی و کجا، با چه قصد و رضایتی، واهب مال رو به شما هبه کرده. (با لحن محاوره ای: مرحوم پدرم، [اسم پدر]، در زمان حیاتشون، با دل خوش و جلوی چشم [اسم شهود]، گفتن این خونه مال توئه و به من بخشیدنش.)
• اثبات قبض: توضیح بدید که چطوری و کی مال رو قبض کردید. (مثلاً: من هم بلافاصله کلیدها رو تحویل گرفتم و از همون روز تو این خونه زندگی کردم و قبض های آب و برق رو هم خودم پرداخت کردم.)
• اشاره به غیرقابل رجوع بودن هبه (در صورت وجود): اگه هبه به اقارب بوده یا معوض، به این نکته اشاره کنید و استناد کنید به مواد قانونی (مثل بند ۱ ماده ۸۰۳ قانون مدنی).
• نتیجه گیری: اینکه با توجه به دلایل و مواد قانونی، هبه صحیح و لازمه و درخواست صدور حکم به نفع خودتون.

البته این فقط یه الگوی کلیه. هر پرونده ای شرایط خاص خودش رو داره و بهتره حتماً برای تنظیم دادخواست از وکیل متخصص کمک بگیرید تا هیچ نکته ای از قلم نیفته.

حرف آخر: هبه شفاهی، اعتبار داره ولی نیاز به مراقبت داره

خلاصه همه این صحبت ها اینه که هبه شفاهی تو نظام حقوقی ما اعتبار داره و باطل نیست، اما یه شرط خیلی مهم داره: «قبض». اگه قبض مال اتفاق نیفته، هبه باطل و بی اثره. برای اثباتش هم چون سندی نیست، کارتون یه کم سخت تر می شه و باید با کمک شهود، اقرار و امارات قضایی، دادگاه رو قانع کنید.

از طرفی، واهب تو خیلی از موارد می تونه از هبه خودش رجوع کنه و پشیمون بشه، مگه اینکه هبه به اقارب نسبی بوده باشه، معوض بوده و عوضش دریافت شده باشه، یا مال از مالکیت متهب خارج شده یا تغییرات اساسی کرده باشه، یا واهب یا متهب فوت کرده باشن.

توصیه نهایی و خیلی مهم من اینه که برای جلوگیری از هرگونه درگیری و مشکل، هر نوع معامله یا بخششی، حتی بین نزدیک ترین افراد رو مکتوب کنید. یه نوشته ساده، خیلی بهتر از سال ها رفت و آمد به دادگاهه. اگه هم کارتون به مشکل خورده، حتماً با یه وکیل متخصص تو این زمینه مشورت کنید تا بهترین راهکار رو بهتون نشون بده و از حقتون دفاع کنه.

---